Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Conradus gratia Dei imperator augustus, anno imperii eius quinto, septimo die mense ianuarius, inditione quintadecima . | Commutatio bone fidei noscitur esse contractus ut vice emtionis obtineat firmitates eodemque nexu obligat contradentes. Placu|it itaque et bona convenit (a) voluntate inter Dagibertum (b) archidiaconum et prepositum canonice vel eclesie Sancti Vincentii que est mater eclesi[e]| civitate Bergamo, nec non et inter item Dagibertum (c) presbiteru (d) de eadem ordine sancte Bergomensis Eclesie, qui professus est ex natione sua legem vivere L[an]|gobardorum, et filius quondam Andrei, de loco Murnigo, ut in Dei nomine debeant dare sicut a presenti dedit in primis ipse Dagibertus [archi]|diaconus et prepositus eidem Dagiberti presbiteri commutatore suo in causa commutationis nomine suo iure presenti die abendum, id sunt peti|es quinque de terra, due ex eis sunt infra eadem civitate Bergamo, una cum casa que est sala et alia arva, et tres foris non longe ab ea[dem civitate], una ortiva et alia prativa et altera buscuosa, iuris predicte canonice. Prima petia que est infra eadem civitate Bergamo | cum casa super abente, est porta que dicitur Sancti Stefani: coeret ei a mane via, a meridie et sera de predicta canonica, a montes detinet Petrus; et est | per iustam mensuram tabulas legittimas duas. Secunda petia, que est arva, ibi prope: coeret ei a mane et meridie via, a sera regresso, a m[on]|tes de suprascripta canonica; et est per iustam mensuram tabulas similiter [du]es. Tercia petia, que est orto, est ad locus ubi dicitur Castello prope Canal[e]: | coeret ei a mane et meridie Crispani et de filiis suis, a sera via, a montes de heredes quondam Aspoloni; et est per iustam mensuram tabulas | sex. Quarta petia, que est prativa, est ad locum ubi dicitur a Lantro: coeret ei a mane de heredes quondam suprascripti Aspoloni, a meridie de filiis Pe|treverge, a sera predicto Lantro, a montes Andrei, qui fuit gastaldio; et est per iustam mensuram tabulas treginta. Quinta petia, que | est buscuosa, est ad locum ubi dicitur Ravariolo: coeret ei a mane communalia, a meridie Aginoni, a sera Sancti Alexandri, a montes detinet | Andreas presbiter; et est per iustam mensuram tabulas legittimas duocenti vigincti. Quidem ad vicem recepit ipse Dagibertus ar|chidiaconus et prepositus ad partem iam dicte canonice seu eclesie Sancti Vincentii ab eodem Dagiberto presbitero commutatore | suo, similiter in causa commutationis nomine presenti die iuris predicte canonice seu eclesie Sancti Vincentii abendum, id est sorticel|la una cum casis et omnibus rebus terretoriis ad se pertinentibus, iuris eidem Dagiberti presbitero commutatore suo, et est posita sorti|cella ipsa in vico et fundo Pedringo et per eius terretoriis vel vocabulis locis, que tenta et laborata est per Arialdum masarium; | et est sorticella ipsa tota simul per iustam mensuram, estra pasculum et communalia, iugias legittimas tres cum perticas iugia|les due et tabulas octo. Quidem et ut hordo legis depossit ad hanc previdendam commutationem accesserunt super ipsis rebus | terretoriis, ad previdendum et estimandum, id sunt Giselbertus presbiter de eadem ordine sancte Bergomensis Eclesie et missus domni | Ambrosii episcopi episcopatum eiusdem sancte Bergomensis Eclesie, una cum tribus hominibus Deum timentes estimatoribus, quorum nomina sunt | Celsus filius quondam Dominici et Iohannes filius quondam Ingizoni seu Lampertus filius quondam Petri, abitatores eadem civitate Bergamo; quibus | omnibus rectum comparuit et ipsi estimatores (e) estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata et ampliata causa reciperet ipse Da|gibertus archidiaconus et prepositus ad partem predicte canonice vel eclesie Sancti Vincentii ab eodem Dagiberto presbitero commuta|tore suo quam ei daret, et hac commutatio inter eos legibus ac firmiter fieri posset. His (f) autem casis et rebus terretoriis | superius dictis vel commutatis, cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suorum atque cum omnibus pascuis et com|munaliis ad suprascriptam sorticella pertinentibus in integrum ipsi commutatores sibi unus alteri in vice commutationis tradiderunt fa|ciendum pars parti a die presenti quod ut supra in commutatione dederunt cum heredibus et successoribus suorum iure proprietario nomine | quicquit voluerint, sine omni uni alterius suorumque heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt se ipsi commutato|res sibi unus alteri cum heredibus et successoribus suorum suprascriptis casis et omnibus rebus terretoriis superius commutatis omni tempore ab | omni contradicentes homines defensare; unde pena inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut heredes vel successores suorum | se de ac commutatione removere quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque homi|nem iam nominatis casis et omnibus rebus terretoriis sicut superius legitur non defensaverint, tunc illa pars que hoc non conservaverit (g) com|ponat ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptis casis et omnibus rebus terretoriis sicut superius legitur in duplum, sub estimatione | in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore melioratis fuerint aut valuerint, quia sic inter eis convenit. Et si eisdem Dagiberti | archidiaconi seu item Dagiberti presbiteri propter honorem archidiaconati vel sacerdotii eorum lex Romana aliquit impedit, nec | liceat eis amodo ullo tempore nolle quod voluerunt, sed quod ab eis hic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conserva|re promiserunt cum stipulatione subnixa. Unde due commutationis (h) uno tenore scripte sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
+ Daibertus presbiter a me facta subscripsi.
+ Gislebertus presbiter, missus ut supra, subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Celsoni et Iohanni seu Lamperti, qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Luvaldi et Lazari legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Ottoni et Vuilielmi seu Adelberti de eadem civitate Bergamo testes.
(ST) Petrus notarius et iudex sacri palatii scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) -en- corretto su altra lettera.
(b) Corretto da Dagibertus con rasura di -s e aggiunta del segno abbreviativo su u
(c) Su -u- è un segno abbreviativo superfluo.
(d) Così A, come pare, non sembrando di poter estendere alla nasale finale il segno abbreviativo che taglia l'asta di -b-
(e) -ato- corretto su altre lettere.
(f) Corretto da has mediante rasura parziale della a
(g) A conservaverint con la seconda -n- erasa.
(h) Si sottintenda cartule

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis