Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Conradus gr(ati)a Dei imperator augustus, anno imperii eius octavo, duodecimo die mense febroarius, ind(ition)e tercia. Commutatio bone fidei | noscitur esse contractus ut vice emtionis obtineat firmitates eodemque nexu obligat contradentes. Placuit itaque et bona convenit volunta|te inter Dagibertum archidiaconum et prepositum sancte Bergomensis Eclesie et filius quondam Teuzoni de loco Raudona nec non et inter Leonem seu Stefa|num atque Alexandrum germanis filiis quondam Andrei de loco Pedringo, qui professi sunt ex natione eorum legem vivere Langobardorum, ut in Dei nomine | debeant dare sicut a presenti dedit in primis ipse Dagibertus archiadiaconus et prepositus eisdem Leoni et Stefani seu Alexandri germanis commuta|tores sui in causa commutationis nomine, suorum iure presenti die abendum, id est petia una de terra aratoria iuris eiusdem sancte Bergomensis Eclesie, et est po|sita in eodem loco et fundo Pedringo, locus ubi dicitur Tombille: coeret ei a mane Petri, a meridie Iohanni, a sera via, a montes item Iohanni; et est petia ipsa de terra | infra ipses coerenties per iustam mensuram tabulas legittimas quinquaginta et quattuor et dimidia. Quidem ad vicem recepit ipse Dagibertus | archidiaconus et prepositus ad partem eiusdem sancte Bergomensis Eclesie ab eisdem germanis commutatores sui similiter in causa commutationis nomine presenti die | iuris eiusdem sancte Bergomensis Eclesie abendum, id sunt peties due de terra similiter aratorie iuris ipsorum germanis, que abere visi sunt in eodem loco et fundo Pe|dringo, locus ubi dicitur Campora da Basilica. Prima petia: coeret ei a mane Ardemanni subdiaconi, a meridie Petri, a sera suprascriptorum germanis, a montes Laurenti[i]; | et est per iustam mensuram tabulas legittimas quinquaginta et una et dimidia. Secunda petia ibi prope: coeret ei a mane eiusdem sancte Bergomensis Eclesie, a meridie | via, a sera semita, a montes Sancti Evasii; et est per iustam mensuram tabulas legittimas vigincti et una et dimidia. Quidem et ut hordo legis depossit ad | hanc previdendam commutationem accesserunt super ipses peties terre ad previdendum et estimandum, id sunt predictus Ardemannus subdiaconus de eadem ordi|ne sancte Bergomensis Eclesie et filius quondam Radaldi iudex de eodem loco Pedringo et missus domni Ambrosii episcopi episcopatum eiusdem sancte Bergomensis | Eclesie et eidem Dagiberti archidiaconi et preposito similiter misso, una cum tribus hominibus Deum timentes estimatoribus, quorum nomina sunt Lanzo filius quondam |[C]ristofani et Mauro filius quondam Adoni seu Andreas filius quondam item Andrei, isti de eodem vico Pedringo, quibus omnibus rectum comparuit |[et ipsi estim]atores estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata et ampliata causa reciperet ipse Dagibertus archidiaconus ad partem eiusdem sancte | Bergomensis Eclesie ab eisdem germanis commutatores sui quam (a) ei daret et hac commutatio inter eos legibus hac firmiter fieri posset. Has autem peties | terre superius dicte vel commutate, cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suorum in integrum ipsi commutatores sibi unus alteri in vice com|mutationis tradiderunt, fatiendum pars parti a die presenti quod ut supra in commutatione dederunt cum heredibus et successoribus suorum, iure proprietario nomine, quicquit vo|luerint, sine omni uni alterius suorumque heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt se ipsi commutatores sibi unus alteri in vice commutationis cum | heredibus et successoribus suorum suprascriptes peties terre sicut superius legitur omni tempore ab omni contradicentes homines defensare; unde penas inter se posuerunt, ut | si quis ex ipsis aut heredes vel successores suorum se de hac commutatione removere quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur vel | si ab unoquoque homine iam nominates peties terre sicut superius legitur non defensaverint, tunc illa pars que oc non conservaverint ad invicem compo|nat ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum, sub estimatione in eisdem vel in consimilis locis sicut pro tempore meliorates fue|rint aut valuerint, quia sic inter eos (b) convenit. Et si eidem Dagiberti archidiaconi propter honorem archidiaconati mei lex Romana aliquit impedit, nec | liceat me amodo ullo tempore nolle quod volui sed quod a nobis hic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promitto cum stipulatione (c) | subnixa. Unde due cartule commutationis uno tenore scripte sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
+ Ardemannus subdiaconus missus ut supra subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Leoni et Stefani seu Alexandri germanis qui hanc cartulam commutationis fieri rogaverunt.
Signum # manibus suprascriptorum Lanzoni et Mauroni seu Andrei qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Liuperti qui et Georrii et Martini legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Iohanni et Adelberti seu Petri de eadem civitate Bergamo testes.
(ST) Petrus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) L'asta della q- tagliata da un segno abbreviativo superfluo.
(b) eo- corretto da no
(c) Tra -u- ed -l- rasura di una lettera.

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis