Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milesimo quadragesimo primo, quinto die mense augustus, inditione nona. Dum venisset Rotecherius filius | quondam Iohanni, de civitate Bergamo, famulo Sancti Alexandri ubi eius sanctum requiesscit corpus foris et prope eadem civitate Bergamo, et postulasset domnus Ambrosius episcopus sancte eiusdem Bergo|[men]sis Eclesie ut commutaret ei petia una de terra campiva que reiacet prope eadem civitate, locus ubi dicitur Turre Fraudulenta et est iuris eiusdem Sancti Alexandri: coeret |[ei] a mane ipsius Rotecherii, a meridie muro ipsius civitatis, a sera Sancti Alexandri, a montes Petri; et est per iustam mensuram tabulas legitimas quadraginta. Quidem ad invicem ipse |[do]mnus Ambrosius episcopus sussciperet ab eodem Rotecherio famulo suo de rebus terretoriis iuris ipsius Rotecherii id sunt peties tres de terra castenete, et sunt | petie ipse posite non longe ab eadem civitate Bergamo. Prima petia est ad locum ubi dicitur Ruminiano: coeret ei a mane Sancti Iohanni, a meridie et montes Ingoni presbiteri, a sera Sancti Alexandri; | et est per iustam mensuram tabulas legitimas octuaginta, cum arboribus castanis vigincti et quinque (a) super abente. Secunda petia dicitur in Credariolo: coeret ei a mane Andrei, a | meridie ipsius Rotecherii, a sera Sancti Alexandri, a montes via; et est per iustam mensuram tabulas legitimas quadraginta cum arboribus castanis quinque super abente. Tercia petia | dicitur Mascarello: coeret ei a mane Sancti Alexandri (b), a meridie ipsius Rotecherii subservante, a sera Sancti Alexandri, a montes similiter; et est per iustam mensuram tabulas legiti|[m]as quadraginta cum arboribus tres castanis super abente. De qua res sugesserat predictus domnus Ambrosius episcopus patrono suo ut sue clementie commutati|[on]is (c) nomine ut dictum est licentiam illi largire dignatus est commutandi. Qui et ipse domnus Ambrosius episcopus eius postulationem obaudire dignatus est, missus de | sua presentia direxit, videlicet Celsus subdiaconus de eadem ordine sancte Bergomensis Eclesie, et ipse Celsus subdiaconus et missus una cum tribus hominibus Deum timen|tes estimatoribus, quorum nomina sunt Pedrevertus et Iohannes germanis filiis quondam Petri et Vualpertus filius quondam Ambrosii, de eadem civitate Bergamo, super easdem peties (d) | terre accesserunt et previderunt et mensuraverunt et estimaverunt et eorum hominibus rectum comparuit esse ut meliorata et ampliata (e) causa reciperet ipse domnus | Ambrosius [e]piscopus ad partem sui episcopati ab eodem Rotecherio famulo et commutatore (f) suo quam ei daret, et hac commutatio inter eos legibus (g) hac firmiter | fieri posset. Has autem suprascriptes peties terre, qualiter superius legitur, cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suarum (h) sicut superius legitur et | estimatio ipsa facta est, tunc ipse domnus Ambrosius episcopus suprascripta petia de terra campiva in suprascripto loco ubi dicitur Turre Fraudolenta, constituta foris et prope mu|ro ipsius civitatis, da parte eiusdem sui episcopatus tradavit iamdicti Rotecherii famulo et commutatore suo ad habendum et fatiendum ipse Rote|cherius et suos heredes quicquit voluerint; et si tamen venundare voluerint licentiam abeat ad suos pares venundare quoqumque tempore voluerint, si|ne omni predicti domni Ambrosii episcopi eiusque successores contraditione; et recepit ipse domnus Ambrosius episcopus ab eodem Rotecherio famulo et commutatore suo suprascriptes | tres peties terre castenete sicut superius legitur, simili modo in commutationis nomine, ad partem prefati sui episcopati ad habendum et fatiendum ipse domnus Ambro|sius episcopus vel suis successoribus aut cui ipsi dederint quicquit voluerint sine omni predicti Rotecherii suique heredes contraditione. Unde due cartule commutationis | uno tenore scripte sunt. Et si eidem domni Ambrosii episcopi propter honorem episcopati vel sacerdotii sui lex Romana aliquit impedit, nec liceat ei amo|do ullo tempore nolle quod voluit, sed quod ab eo hic semel factum vel conscriptum (i) est inviolabiliter conservare promisit, cum stipulatione subnixa. Actum (j) | suprascripta civitate Bergamo (k).
Signum # manu(m) suprascripti Rotecherii qui hanc cartulam commutationis fieri rogavit.
+ Celsus subdiaconus missus ut supra subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Pedreverti et Iohanni germanis seu Vualperti qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Iohanni et Martini legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Iohanni et Benedicti atque Lanfranci legem viventes Langobardorum testes.
(ST) Petrus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) q(ui)nq(ue) scritto lasciando un intervallo tra -n- e -q(ue) e altro intervallo prima della parola successiva: la cifra è stata probabilmente aggiunta in un secondo tempo nello spazio bianco sovrabbondante.
(b) A Alexandra
(c) -ti- aggiunto in corpo più piccolo all'estremità del rigo.
(d) A peti |, avendo il rogatario omesso di completare la parola all'inizio del rigo successivo.
(e) -l- su rasura.
(f) A commutare
(g) -eg- su rasura (?)
(h) A suorum suarum
(i) A cscriptu(m) per omissione del segno abbreviativo sulla c- iniziale.
(j) Actu(m) su rasura.
(k) civ(itate) B(er)gamo su rasura.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis