Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milesimo quadragesimo secundo, quarto die mense madius, inditione decima . | Commutatio bone fidei nosscitur esse contractus ut vice emtionis obtineat firmitates eodemque nexu obligat contradentes. Placuit | itaque et bona convenit voluntates inter (a) Adelbertus archidiaconus et prepositus sancte Bergomensis Eclesie et filius quondam Rotepaldi, de loco Lavate, nec | non et inter Agivertum abitator loco Albano et filius quondam Iohanni, de loco Cazanigo, qui professus est legem vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debe|ant dare, sicut a presenti dedit in primis ipse Adelbertus archidiaconus et prepositus eidem Agiverti commutatore suo, in causa commutationis | nomine, id est petia una de terra arva iuris eclesie seu canonice Sancti Vincentii, et est posita in eodem loco et fundo Albano, locus ubi dicitur Rio Torto: | coeret ei a mane ipsius Agiverti, a meridie currit ipso rio, a sera via, a montes detinet Omicino; et est petia ipsa de terra per iustam mensuram iugia | l(egitima) una. Quidem ad vicem recepit ipse Adelbertus archidiaconus et prepositus ab eodem Agiverto commutatore suo similiter in causa commutatio|nis nomine ad parte predicte eclesie seu canonice Sancti Vincentii presenti die iuris predicte canonice abendum, id sunt peties septem de terra, duo ara|torie et quinque prative, iuris predicti Agiverti, et sunt posite in eodem loco et fundo Albano. Prima petia locus ubi dicitur Arcomuno: coeret [ei]| a mane Alberici, a meridie via, a sera Sancti Vincentii, a montes de heredes quondam Gariardi; et est per iustam mensuram tabulas l(egitimas) sedecim et dimidia. Secunda petia de terra c[am]|piva locus ubi dicitur Quintani: coeret ei a mane de heredes quondam suprascripti Gariardi, a meridie Petri, a sera et montes Alberici; et est per iustam mensuram tabulas l(egitimas) quadragin|ta et due. Primo prato est ad locum ubi dicitur al Carpene: coeret ei a sera Sancti Georrii (b), a reliquis partibus suprascripti Alberici; et est per iustam mensuram tabulas | sexaginta et tres. Secunda petia de terra prativa dicitur Robore Gumella: coeret ei a mane de heredes quondam suprascripti Gariardi, a meridie similiter, a sera suprascripti Alberi|ci, a montes Sancti Vincentii; et est per iustam mensuram tabulas undecim. Tercia petia similiter prativa [locus] ubi (c) Quintani: coeret ei a mane Sancti Alexandri, a meridie | similiter, a sera de heredes quondam Gariardi, a montes Sancti Alexandri; et est per iustam mensuram tabulas l(egitimas) quinquaginta et octo. Quarta petia prativa locus | ubi dicitur Robore Gumella: coeret ei a mane et meridie vel montes Sancti Alexandri, a sera de heredes quondam predicti Gariardi; et est per iustam mensuram tabulas l(egitimas)| centum quinquaginta. Quinta petia prativa dicitur in Prata Astisca: coeret ei a mane Sancti Marini, a meridie via, a sera Sancti Alexandri, a montes de heredes | quondam Mauroni; et est per iustam mensuram tabulas l(egitimas) quadraginta et una et dimidia. Quidem et ut ordo legis deposscit ad hanc previdendam com|mutationem accesserunt super ipses peties terre ad previdendum et estimandum, id sunt Gislebertus presbiter et primicerius de eadem ordine sancte Bergomensis Eclesie | et filius quondam Vitaliani, de loco Curnasco, et missus domni Ambrosii episcopi eiusdem sancte Bergomensis Eclesie una cum tribus hominibus Deum timentes estimatoribus, quorum | nomina sunt Petrus filius quondam Iohanni et item Petrus, pater et filio, seu Iohannes filius quondam Gariverti, de eodem (d) loco Albano, quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estima|tores estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata et ampliata causa reciperet ipse Adelbertus archidiaconus et prepositus ad partem predicte eclesie vel ca|nonice Sancti Vincentii ab eodem Agiverto commutatore suo quam ei daret, et hac commutatio inter eos legibus hac firmiter fieri posset. Has autem peties terre su|perius dicte vel commutate cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suorum in integrum ipsi commutatores sibi unus alteri in vice commutationis | tradiderunt, fatiendum pars parti a die presenti quod ut supra in commutatione dederunt cum heredibus et successoribus suorum, iure proprietario nomine, quicquit voluerint | sine omni uni alterius suorumque heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt se ipsi commutatores sibi unus alteri in vicem commutationis cum heredibus et succes|soribus suorum suprascriptes peties terre superius commutate omni tempore ab omni contradicentes homines defensare: unde pena inter se posuerunt ut, si quis ex ipsis aut heredes vel suc|cessores suorum se de ac commutatione removere (e) quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque homine iam nominates peties | terre sicut superius legitur non defensaverint ad invicem, tunc illa pars que hoc non conservaverit componat ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum | sub estimatione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore melioratis fuerint aut valuerint, quia sic inter eis convenit. Et si eidem Adelberti archidiaconi | et preposito propter honorem archidiaconati sui lex Romana aliquit impedit, nec liceat ei amodo ullo tempore nolle quod voluit, sed quod ab eo hic seme[l]| factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promisit (f), cum stipulatione (g) subnixa. Unde (h) due cartule commutationis uno tenore scripte sunt . | Actum suprascripta civitate Bergamo.
Signum # manu(m) suprascripti Agiverti qui hanc cartulam commutationis fieri rogavit. + Gislebertus presbiter et primicerius missus ut supra subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Petri et item Petri, pater et filio, seu Iohanni qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Liuperti qui vocatur Georrius (i) et Giselberti legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Petri et item Petri seu Alexandri, de eadem civitate Bergamo, testes.
(ST) Petrus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) t(er) nell'interlineo.
(b) Così A.
(c) Si sottintenda dicitur
(d) eo- su rasura di una sola lettera.
(e) -v- corretta da r principiata, mediante rasura del tratto discendente.
(f) -si- su rasura.
(g) La prima asta di u- su rasura di a
(h) u- su rasura.
(i) Così A.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis