Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Iehsu (a) Christi millesimo quadraiesimo quar[to, quarto] (b) | kalendas aprelis, inditione duodecima. Comutatio bone fidei nossitur esse contractum ut vicem [emtionis]| obtineat firmitatem eodemque nexu oblicant contradantes. Placuit itaque et bona conve[nit]| voluntate inter do[mnus] Amb[ro]siu[s umi]lem episcopum sancte Bergomensis Eclesie nec non inter Celsus presbiter [de]|adem ordine sancte Bergom[ensis Eclesie] et filius quondam item Celsoni, deadem civitate Bergamo, qui professo sum leg[em]| vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debeant dare, sicut a presenti dedit in primis ipse domnu[s]| Ambrosius episcopus eidem Celsoni presbiter comutatori suo, in causa comutationis nomine, s[uo iure]| presenti die habendum, id sunt petia una de terra prativa et ex parte casteneta iuris ipsi[us]| episcopati sancte Bergomensis Eclesie qui pertinere videtur de capella que est edificata foris prope et mul[tum] non longe ab eadem civitate Bergamo ad onorem sancti Laurentii, et est petia ipsa de terra ibi prope | de suprascripta capella et dicitur Nauca da Centrio: coeret ei a mane Sancte Fumie (c), a meridie et sera via, | a montes Iohanni diaconus; et est petia ipsa de terra infra ipse coerenties per iustam mensuram tabu|las legiptimas quattuorcenti. Quidem ad vicem reicepit (d) ipse domnus Ambrosius | episcopus ad partem eiusdem sui episcopati ab eodem Celsoni presbiteri comutatori suo similiter in cau[sa]| comutationis nomine, presenti die iuris predicti sui episcopati ha partem predicte capelle [h]|abendum, id sunt peties quattuor de terra, una prativa et due castenete et quarta campi[va], | iuris ipsius Celsoni presbiter comutatore suo, que abere viso sum non multum longe ab eadem | civitate Bergamo. Prima petia prativa est ad locus ubi dicitur Lantro: coeret ei a mane Iohanni et curit | ipso Lantro, a meridie item Iohanni et currit ipso Lantro, a sera via, a montes Sancti Alexandri; et est | per iustam mensuram tabulas legiptimas septuaginta et due. Secunda petia que est caste|neta ibi prope: coeret ei a mane et montes Iohanni, a meridie de suprascripta capella, a sera item Iohanni; et est per iustam | mensuram tabulas legiptimas viginti, cum arboribus castaneis super abente undecim. Tertia petia | que est casteneta est ad locus ubi dicitur Ravariolo: coeret ei a mane comunalia, a meridie Adel|berti, a sera Sancti Alexandri, a montes Iohanni; et est petia ipsa de terra casteneta per iustam mensuram tabulas | legiptimas trescenti treginta et due. Quarta petia que est campiva est ad locus ubi dicitur |[Braida] da Tegie: coeret ei a mane et sera Iohanni, a meridie currit rio, a montes Sancti Alexandri; et | est per iustam mensuram tabulas legiptimas viginti et octo. Quidem et ut ordo legis depossit |[ad] hanc previdendam comutationem accesserunt super ipses peties terre ad previdendum et estiman|dum, id sunt Gislebertus presbiter et primicerius deadem ordine sancte Bergomensis Eclesie et filius (e) quondam | Vitaliani, de loco Curnasco, et missus domni Ambrosii episcopi, una cum tribus hominibus Deum | timentes estimatoribus, corum nomina sunt Urso filius quondam Iohanni, deadem civitate Bergamo, et Celsus filius | quondam Leoni et Iohanne filius quondam Adreverti: quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimatores esti|[m]averunt et dixerunt eo quod meliorata et ampliata causa acciperet ipse domnus Ambrosius | episcopus ad partem ipsius sui episcopati ab eodem Gelso presbiter comutatore suo quam ei daret, et | hac comutatio inter eos legibus hac firmiter fieri posset. Has autem peties (f) terre superius dicte | vel comutate cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suorum in integrum ipsi comutatores | sibi unus alteri in vice comutationis (g) tradiderunt, fatiendum pars parti a die presenti quod ut supra | in comutatione cum heredibus et successoribus suorum iure proprietario nomine quicquit voluerint, sine | omni (h) uni alterius suorumque heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt se ipsi com[u]|tatores sibi unus alteri cum heredibus et successoribus suorum suprascriptes peties terre superius comutate omni | tempore ab omni contradicentes homines defensare: unde penas inter se posuerunt ut si quis ex | ipsis aut heredes vel successores suorum se de hac comutatione removere quesierint et | non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur, vel si ab unoquoque homine iam nominates | peties terre sicut superius legitur non defensaverint, tunc illa pars que hoc non conservaverint | componat a parte fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum sub estimatione | in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore meliorates fuerint aut valuerint sub | estimatione in eisdem vel in consimilis locis, quia sic inter nobis convenit. Unde due cartule | comutatione uno tinore scripte sunt. Et si mihi qui supra (i) Celsoni presbiter propter onorem sacer[do]|tii mei de lege Romana aliquit impedit, me amodo ullo tempore nolle quod volui, set quod | a me ic semel factum vel conscriptum est inviolabiter (j) conservare promisit, cum stipulatione | subnixa. Actum suprascripta civitate Bergamo.
+ Celsus presbiter a me facta subscripsi.
+ Lanfrancus diaconus missus ut supra subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum (k) Ursoni et Celsoni seu Iohanni estimatores qui super ipsis rebus accesserunt et estima|verunt (l) ut supra.
Signum # manibus Odoni et Gisilberti legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Auberti et Petri seu Salvestri testes.
(ST) Gandulfus notarius scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) Così A.
(b) Così Lupo.
(c) Così A per Eufemie
(d) Così A.
(e) A lius
(f) La seconda -e- su rasura.
(g) -ni- nell'interlineo.
(h) A sine | om(n)i sine om(n)i
(i) A presentava inizialmente in compendio l'espressione q(ui) s(upra): successivamente si è voluto scrivere supra per esteso, ma si è aggiunto solo -pra e si è erasa la s per staccarla dall'unico compendio qs
(j) Così A.
(k) -r(um) corretto da altra lettera.
(l) -maverunt scritto sul rigo sottostante presso il margine destro, poi eraso molto superficialmente e ripetuto a capo.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis