Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milesimo quadragesimo quinto, sesto kalendas februarius, inditione | quartadecima. Commutatio bone fidei nossitur esse contractum ut vicem emtionis obtineat firmitatem eodemque nessu | oblicant contradantes. Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter domnum Ambrosium umilem episcopum sancte | Bergomensis Ecclesie nec non et inter Ottonem (a), abitator civitate Bergamo, qui profesus est legem vivere Langobardorum, | ut in Dei nomine debeant dare, sicut a presenti dedit ipse dominus Ambrosius episcopus eidem Ottoni, in causa commutatio|nis, suo iure presenti die abendum, id est petia una de terra campiva, iuris predicti sui episcopati, que est posita | in loco et fundo Turre Paldoni, locus ubi dicitur Casanova (b): coeret ei a mane tua qui supra Ottoni commutatore, a meridie Sancti | Vincentii, a sera via; et est per iustam mensuram tabulas legitimas quadraginta et quinque. Quidem ad vicem recepit | ipse domnus Ambrosius episcopus ad partem ipsius episcopati ab eodem Ottoni commutatori suo, similiter in caus[a]| commutationis, presenti die iuris predicti sui episcopati abendum, id sunt peties due de terra, una vida[ta]| et una campiva iuris ipsius Ottoni commutatori suo. Suprascripta petia vidata cum area in qua estat in loco et [fundo][G]orle, locus ubi dicitur Folnasco: coeret ei a mane et meridie Sancte Grate, a sera via, a montes Ribaldi et Ausberti germanis [[.....]]| Sancti Alexandri; et est per iustam mensuram tabulas legitimas quadraginta. Suprascripto campo locus qui dicitur Fila[[.....: coeret ei a] mane via, a dues partes Lazaroni presbiteri; et est per iustam mensuram tabulas legitimas decem et novem. Quidem [et ut ordo l]egis depossit ad anc previdendam accesserunt super ipses peties terre (c) ad previdendum et estimandum, id sunt [Lan]|francus diaconus de eadem ordine sancte Bergomensis (d) Ecclesie et misus domini ipsius Ambrosii episcopi, una cum tri[bus o]minibus Deum timentibus estimatoribus, corum nomina sunt Iohannes qui dicitur Dagiverti et item Iohannes qui dicitur Aderverti seu |[P]etrus qui dicitur Asclauso, de eadem civitate Bergamo; quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaveru|nt et dixerunt eo quod meliorata et ampliata causa reciperet ipse domnus Ambrosius episcopus ad partem predicti | sui episcopati ab eodem Ottoni commutatore suo quam ei daret, et anc commutatio inter eos legibus ac firmiter | fieri posset. As autem peties terre superius dicte vel commutate cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et ac|cessionibus suorum in integrum ipsi commutatores sibi unus alteri in vice commutationis tradiderunt, fatiendum pars | parti a die presenti quod ut supra in commutatione dederunt cum eredibus et successoribus suorum iure proprietario | nomine quicquit voluerint sine omni uni alterius suorumque eredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt [se ipsi commu]|tatores sibi unus alteri cum eredibus et successoribus (e) suorum suprascriptes peties terre (f) superius commutate om[ni tempore]| ab omni (g) contradicentes omines defensare; unde penas inter se posuerunt, ut si quis ex ipsis aut eredes vel | successores suorum se (h) de ac commutatione removere quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius | legitur vel si ab unoquoque omine iam nominantes (i) peties terre sicut superius legitur non defensaverint, | tunc illa pars (j) que oc non conservaverint componat ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in | duplum sub estimatione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore meliorates fuerint aut valuerint, | quia sic inter eos convenit. Et si eisdem domni Ambrosii episcopi propter onorem episcopatum et sacerdotii sui lex Ro|mana aliquod impedit, et nec liceat ei amodo ullo tempore nolle quod semel volui, sed quod ab eo ic semel | factum vel conscriptum (k) est inviolabiliter conservare promisit, cum stipulatione subnisa. Unde due cartule commutatio|nis uno tenore scripte (l) sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
Signum # manu(m) suprascripti Ottoni qui anc cartulam commutationis fieri rogavit.
+ Lanfrancus diaconus missus ut supra subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Iohannes et item Iohanni seu Petri qui super ipses peties terre accesserunt et estimave|runt ut supra.
Signum # manibus Giselperti (m) et Oddoni legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Ottoni et Iohanni Thomadi testes.
(ST) Atto notarius scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) La seconda -t- corretta da o
(b) -sa- nell'interlineo.
(c) La prima -r- nell'interlineo.
(d) b- corretta da s
(e) Tra le due c rasura di una lettera.
(f) terre nell 'interlineo.
(g) A omini
(h) A sed
(i) Così A.
(j) A pras
(k) A c(on)s(upra)s(crip)tu(m), in quanto all'abbreviazione c(on) segue il compendio tipico per suprascriptum
(l) -t- corretta da altra lettera.
(m) -p- corretta da b con rasura dell'asta superiore.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis