Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

[(ST)] [In Dei]nomine. Anni ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milleximo quinquageximo nono, mense aprelis, inditione duodecima. Comutatio bon[e fidei nossitur esse] contractum ut vice emtionis obtinead firmitatem eodemque nesxu oblicant contradantes. Placuit itaque et bona conven[it voluntatem inter]domnum [Atonem] episcopus sancte Bergomensis Eclesie nec non et inter Iohannes filius quondam item Iohanni, de civitate Bergamo, qui profesi erant ex natione eorum legem vi |[vere Langoba]rdorum ut in Dei nomine debeant dare sicut et a presenti in primis dedit ipse domnus Ato episcopus eidem Iohanni in causa comutationis |[suo iur]e presenti die abendum, id est petia una de terra prativa iuris Sancti Alexandri et episcopatum sui (a). Est ipsa petia de terra |[fo]ris et prope eadem civitate Bergamo, locus ubi dicitur Clausura Barganioli: coeret ei a mane et montes suprascripti Iohanni (b) subservante, a meridie Sancti Laurentii; | et est per iustam mensuram tabulas legiptimas centum. Quidem ad vicem recepit ipse domnus Ato episcopus ad parte eiusdem Sancti Alexandri et episcop[ati]| presenti die abendum ab eodem Iohanne comutatore suo (c) id sunt peties septem de terra, quatuor campive et una cum edifitium casarum et torculo super abente curte et orto seu eria[.. ..] et una ortiva et una prativa (d) iuris ipsius Iohanni que ese videntur, quinque ex isdem peties terre sunt (e) in loco et fundo Pedringo et sesta que est or[tiva in] civitate Bergamo et septima est prativa foris et prope eadem civitate Bergamo. Prima petia de terra campiva que est in predicto loco Pedringo, locus |[ubi dicitur C]ampania: coeret ei a mane Petri, a meridie Ambroxii et Mauroni, a sera via; et est per iustam mensuram perticas iugiales quattuor et tabulas |[.... Secunda] petia de terra campiva locus ubi dicitur Glaria: coeret ei a mane Mauroni, a montes Sancti Vincenti; et est per iustam mensuram tab[u las] viinti et octo. Tertia petia campiva locus ubi dicitur Prato Mauritio coeret ei a mane Ambroxii et de suis fratribus, a meridie vi[......]; et est per iustam mensuram perticas iugiales quattuor. Quarta petia campiva locus ubi dicitur Alarguni: coeret ei a mane Laur[en tii][....] ammi, a sera ravuario; et est per iustam mensuram tabulas legiptimas viinti et septem. Quinta petia de terra que est cum edi |[fitio et tor]culo super abente curte et orto seu aria uno tenente est prope castro de eodem loco Pedringo: coeret ei a mane et montes |[...](f) et Iohanni, a sera Lanzoni; et est per iustam mensuram tabulas legiptimas quadraginta et due. Sesta petia de terra que est |[ortiva ..] eadem civitate Bergamo, locus ubi dicitur Subtus Foro: coeret ei a mane andidum ipsius civitate, a meridie Tenzoni, a sera detinet |[....], a montes Mathei; et est per iustam mensuram tabulas legiptimas quatuor. Septima petia de terra que [est prativa est] foris et prope eadem civitate Bergamo, locus ubi dicitur Clausura Barganioli: coeret ei a mane detinet Girberto sub a[...], a meridie deti |[net ..]izo, a sera Sancti Laurenti, a montes suprascripti Iohanni subservante; et est per iustam mensuram tabulas legiptimas viinti [et qu]attuor. |Quidem et ut ordo legis depossit ad anc previdendam comutationem acceserunt super ipses peties terre ad (g) previdendum et esti[ma]ndum id su | nt Richardo presbiter de ordine sancte Bergomensis Eclesie et missus eiusdem domni Atoni episcopi una cum tribus ominibus Deum timentes |[est]imatoribus, corum nomina sunt Iohannes et Liutefredus germanis seu Tomado, quibus ominibus rectum comparuit et ipsi estima |[tor]es estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata et ampliata causa reciperet ipse domnus Ato episcopus a parte eiusdem Sancti Alexandri | et [a partem epis]copatum sui presenti die abendum ab eodem Iohanne comutatore suo quam ei daret, et ac comutatio inter eos legibus |[ac firm]iter fieri posset. As autem peties terre superius dicte vel comutate cum superioribus et inferioribus seu cum ingre |[soras et ac]cexionibus suarum in integrum ipsi comutatores sibi invicem in comutatione tradiderunt, fatiendum |[pars part]i a die presenti quod ut supra in comutatione dederunt cum eredibus et succesoribus suorum iure proprietario nomine |[quicquit] voluerint sine omni uni alterius suorumque eredibus vel succesoribus contraditione. Et spoponderunt se ipse |[dom]nus Ato episcopus cum suis succesoribus et ipse Iohannes cum suis eredibus suprascriptes peties terre cum omnia super abente sicut superius legitur |[in] vice comutationis sibi invicem omni tempore ab omni contradicentes omines defensare. Unde pena inter se posuerunt ut quis |[ex] ipsis aut eredes suprascripti Iohanni vel succesoribus eiusdem domni Atoni episcopi se de ac comutatione removere quexierint et non perman|[se]rint in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque omine iam dictes peties terre cum omnia super abente quod ad invicem dede |[run]t non defensaverint, tunc illa pars que oc non conservaverint componat ad parte fidem servantis (h) pena nomine suprascriptes peties |[terre] in duplum, sicut pro tempore melioratis fuerint aut valuerint sub estimatione (i) in consimilis locis. Quia sic inter eis (j) conve |[nit.][Und]e due cartule comutationis uno tenore scripte sunt. Et si eidem domni Atoni episcopi propter onorem sacerdotii et episco |[pati sui] de lege (k) Romana aliquit impedit nec eis licead amodo ullo tempore nolle quod voluit, set quod (l) ab eo ic semel |[fact]um vel conscriptum (m) est inviolabiliter conservare promisit, cum stipulatione subnixa. Actum eadem civitate Bergamo.
[Sig]num # manu(m) suprascripti Iohanni qui anc cartulam comutationis fieri rogavit.
[+] Rihardus presbiter et prepositus missus fui ut supra et subscripsi.
[S]ignum # manibus suprascriptorum Iohanni et Liutefredi germanis sei Tomadi qui super ipses peties terre acceserunt et estimatores fuerunt ut supra.
[Sign]um # manibus Alberti et Dominici seu Mathei deadem civitate Bergamo legem viventes Langobardorum testes.
[Signum #] manibus Giselberti et Andrei qui vocatur Odo deadem civitate Bergamo legem viventes Romana testes.
[(ST)]Aribertus notarius scripsi, postraditam complevi et dedi.

(a) Segue, depennato, p(re)senti die abendu(m)
(b) id est - Iohanni su rasura.
(c) ab - suo nell'interlineo e su rasura.
(d) et una prativa su rasura.
(e) s(un)t nell'interlineo.
(f) lacuna per circa 12 lettere.
(g) -d corretta su altra lettera, di cui si scorge, parzialmente eraso, il tratto discendente sotto il rigo.
(h) A servatis
(i) -ne nell'interlineo.
(j) Segno abbreviativo superfluo per -us sopra la -i-
(k) A de le
(l) q- corretta da d
(m) -t- corretta su s.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis