Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milesimo septuagesimo secundo, mense martius, inditione decima. Commutatio bone fidei | noscitur esse contractus ut vice emtionis optineat firmitatem eodemque nexu oblicant contradantes. Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter | domnum Attonem humilem episcopum sancte Bergamensis (a) nec non et inter Landolfum presbiterum eiusdem sancte Bergamensis Eclesie et camerario eiusdem domni Attoni episcopi (b), | qui professi sunt legem vivere Romana, ut in Dei nomine debeant dare, sicut a presenti dedit in primis (c) ipse domnus Atto episcopus eidem Landolfi presbiteri co | mutatori (d) suo, in causa comutationis, suo iure presenti (e) abendum, id est petia una de terra arva **** iuris predicti sui episcopatum, et (f) est | posita foris et prope eadem civitate Bergamo, locus ubi dicitur Caltelli: coeret ei a mane et meridie ipsius Landolfi presbiteri, a sera Giselberti presbiteri, a montes Sancti Alex | andri(g); et est per iustam (h) mensuram tabulas legitimas septem. Quidem ad vicem recepit ipse domnus Atto episcopus ad partem eiusdem sui episco | pati ab eodem Landolfo presbitero comutatore suo, similiter in causa comutationis nomine presenti die abendum iuris predicti sui episcopati, id est |petia una de terra aratoria iuris predicti Landolfi presbiteri commutatori suo (i); et est posita in loco et fun | do Turre qui dicitur Paldoni, locus (j) ubi dicitur Casa Cavanioli: coeret ei a mane Sancti Vincentii, a meridie Sancti Alexandri, a sera similiter, a montes *** (k); et est | per iustam mensuram tabulas legitimas treginta et octo. Quidem et ut ordo legis deposcit ad hanc previdendam comutationem accesserunt super ipses peties terre | ad previdendum et estimandum, id sunt Celsus presbiter de eadem ordine sancte Bergamensis Eclesie et filius quondam Lamperti, de eadem civitate Bergamo, una cum tribus hominibus | Deum timentes estimatoribus, quorum nomina subter leguntur, quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimatoribus estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata et ampliata | causa reciperet ipse domnus Atto episcopus ad partem eiusdem sui episcopati ab eodem Landolfo presbitero comutatore suo quam ei daret et ac comutatio inter eos le | gibus ac firmiter fieri poset (l). Has (m) autem peties terre superius dicte vel comutate cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accesionibus suarum in integrum ipsi com | mutatores sibi unus alteri in vice comutationis tradiderunt, fatiendum pars parti a die presenti cum heredibus et successoribus suorum iure proprietario | nomine quiquit voluerint sine omni uni alterius suorumque heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt se ipsi comutatores sibi unus alteri cum heredibus | et successoribus suorum suprascriptes peties terre superius comutate omni tempore ab omni contradicentes (n) homines defensare. Unde pena inter se posuerunt ut si quis ex ipsis | aut heredes vel successores suorum se de ac comutatione removere quesierit et non permanserit in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque homine iam no | minates peties terre sicut superius legitur non defensaverint ad invicem, tunc illa pars que hoc non (o) conservaverit componat ad partem fìdem servantis pena nomine | suprascriptes peties terre in duplum sub estimationem in eisdem vel in consimilis (p), sicut pro tempore meliorates fuerint aut valuerint, quia sic inter eos convenit. Unde due | cartule comutationis uno tenore scripte sunt. Et nec eis liceat amodo ullo tempore nolle quod voluit, sed quod ab eo hic semel factum vel conscriptum | est inviolabiliter conservare promiserunt, cum stipulatione subnixa. Actum suprascripta civitate Bergamo.
+ Landulfus presbiter a me facta subscripsi.
+ Celsus presbiter missus ut supra subscripsi.
Signum # manibus Giselberti et Iohanni seu Alberti qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Oddoni et Petri legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Alberti et item Alberti seu Nigroni atque Vuidoni testes.
(ST) Lanfrancus notarius scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) Così A: si sottintenda Eclesie
(b) A ep(i)s(cop)i, probabilmente per correzione da ep(iscopu)s
(c) -r- corretta da s
(d) A co | comutatori
(e) Così A: si sottintenda die
(f) et su rasura.
(g) A Alex | Alexandri
(h) -a(m) su rasura.
(i) A ripete id est petia una de t(er)ra aratoria, poi depennato.
(j) l- corretta su c
(k) Spazio bianco per circa 9 lettere.
(l) Così A.
(m) h- corretta su altra lettera principiata.
(n) -a- e -c- corrette su altre lettere.
(o) A n, per omissione del segno abbreviativo.
(p) Così A: si sottintenda locis

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis