Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milesimo septuagesimo tertio, mense februarius, inditione undeci | ma. Commutatio bone fidei noscitur esse contractus ut vice emtionis optineat fìrmitatem eodemque nexu oblicant contradantes. | Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter domnum Attonem episcopum episcopatum (a) sancte Bergamensis Eclesie nec non et inter Vincen | tius qui vocatur Baldo (b), liber homo, de loco Sariate, qui professus est legem vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debe | ant dare, sicut a presenti dedit in primis ipse domnus Atto episcopus eidem Vincentii comutatori suo, in causa commutationis nomine suo | iure presenti die abendum, id est petia una de terra aratoria iuris ipsius sui episcopati, et est posita in loco et fundo Verobio ubi no | minatur in Isola: coeret ei a mane et sera via, a meridie Sancti Alexandri que sibi reservat, a montes via et in aliquit currit aqua; et | est per iustam mensuram iugia legitima una. Quidem ad vicem recepit ipse domnus Atto episcopus ad partem eiusdem sui episcopati ab | eodem Vincentio comutatore suo, similiter in causa comutationis nomine presenti die abendum iuris predicti sui episcopati, id est |petia una de terra aratoria; et est posita similiter in eodem loco et fundo Verobio, locus ubi dicitur a la Molia: coeret ei a mane cur | r[it a]qua, a [r]eliquis [p]artibus eiusdem Sancti Alexandri; et est per iustam mensuram iugia legitima similiter una et pertica iugiale una. |[Quidem et ut ordo legis] deposcit ad hanc previdendam commutationem accesserunt super ipses peties terre ad previdendum (c) et estiman |[dum, id sunt][..... fredus su](d) bdiaconus de eadem ordine sancte Bergamensis Eclesie et missus eiusdem domni Attoni episcopi, una cum tribus |[hominibus Deum timentes estimatoribus], quorum nomina subter leguntur, quibus omnibus rectum (e) comparuit et ipsi estimatoribus estimaver |[unt et dixerunt eo quod meliorata et] ampliata causa reciperet ipse domnus Atto episcopus ad partem eiusdem sui episcopati ab eodem Vin |[centio comuta]tore suo quam ei daret et hac comutatio inter eos legibus ac fìrmiter fieri posset. Has autem peties terre superius |[dicte vel comu]tate cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accesionibus suarum in integrum ipsi comutatores sibi unus alteri in |[vice co]mutationis tradiderunt, fatiendum pars parti a die presenti quod ut supra in comutatione dederunt cum heredibus et succesori |[bus suorum] iure proprietario nomine quiquit voluerint sine omni uni alterius suorumque heredibus vel succesoribus contraditione. Et spopon | derunt se ipsi comutatores sibi unus alteri cum heredibus et succesoribus suorum suprascriptes peties terre superius comutate omni tempore | ab omni contradicentes homines defensare. Unde pena inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut heredes vel succesores suorum se | de ac comutatione removere quesierint et non permanserit in ea onmia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque homine iam no | minates peties terre sicut superius legitur non defensaverit ad invicem, tunc illa pars que hoc non conservaverit componat ad partem fidem | servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum sub estimatione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore meliorates | fuerint aut valerint (f), quia sic inter eos convenit. Unde due comutationis (g) uno tenore scripte sunt. Et si eidem domni Attoni | episcopi propter honorem sacerdotii vel episcopati sui lex Romana aliquit impedit nec liceat eum amodo ullo tempore nolle | quod voluit, sed quod ab eo hic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promisit, cum stipulatione subnixa. Actum | suprascripta civitate Bergamo.
+ Atto Dei gratia episcopus a me facta subscripsi. Landulfus presbiter et camerarius at confir | mandam (h) subscripsi (i). + Adelbertus archidiaconus interfui.
[Vui]l[ie] lmus (j) avocatus at confirmandam subscripsi.
[.....]fredus subdiaconus misus ut supra subscripsi.
[Signum] # manibus Andrei et Mauroni seu Iohanni qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
[Si]gnum # manibus Oddoni et Giseverti legem viventes Romana testes.
[Si]gnum # manibus Alberti et Iohanni seu Boniverti legem viventes Langobardorum testes.
[(ST)]Lanfrancus notarius scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) A episcocapatu(m)
(b) corretto, come pare, da Baldoni mediante rasura dell'ultima sillaba, che si estende per tutto lo spazio della parola successiva.
(c) Il primo tratto di -u- corretto da a
(d) Per la parte finale del nome cfr. la sottoscrizione.
(e) -e- con l'occhiello ripassato.
(f) Così A.
(g) Così A: si sottintenda cartule
(h) A confir | da(m) con la sillaba finale incolonnata con l'inizio della sottoscrizione.
(i) A ssis
(j) -mus nell'interlineo, come pare.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis