Lombardia Beni Culturali
78

Recordatio sententie

1148 ottobre 12, Milano.

Guido di Somma, giudice delegato da papa Eugenio III, pronuncia sentenza nella lite tra Oberto, vescovo di Cremona, e Girardo, vescovo di Bergamo, con il consiglio di Oberto, arcivescovo di Milano, e altri, su querela del vescovo di Cremona che afferma che il documento scritto riporta in modo inesatto ed incompleto la sentenza precedentemente pronunciata da Robaldo, arcivescovo di Milano, e Litifredo, vescovo di Novara, e, dopo aver ascoltato due testimoni per parte, stabilisce che la popolazione di Romano sia battezzata e seppellita presso la chiesa di S. Maria di Romano; che gli abitanti delle tre porte inferiori di Romano si rechino alla pieve di Calcio per essere esaminati e per ricevere la penitenza dei propri peccati e che quelli della quarta porta vadano invece alla pieve di Gisalba. Dopo aver escusso altri due testimoni stabilisce inoltre che la decima di Zibido e i suoi possessi siano di competenza del vescovo di Cremona; che la chiesa di S. Maria di Romano e la chiesa di Bariano siano sottoposte alla giurisdizione del vescovo di Bergamo; che la chiesa di S. Giorgio di Romano e la chiesa di S. Eusebio presso Romano spettino al vescovo di Cremona. Affida infine la definizione della discordia per i possessi della chiesa di Romano e del luogo detto Comendunum a Oberto, arcivescovo di Milano, e ordina al vescovo di Cremona di restituire entro quindici giorni i beni sottratti al prete di Bariano.

Copia autentica fine sec. XII-inizio sec. XIII, ASDCr, Mensa vescovile, pergg., n. 3 [B]. Copia autentica inizio sec. XIII, BSCr, LC, Codice Sicardo, n. 77 [B']. Regesto sec. XVI, Inventario Mensa sec. XVI, c. 23v, Carniero 12 Privilegi, n. 33. Regesto sec. XVII, Bresciani, Historia ecclesiastica, parte prima, p. 114; Bresciani, Historia ecclesiastica di Cremona, p. 188. Copia sec. XVIII, Negri, c. 151r (da B'). Regesto sec. XVIII, Bonafossa, p. 90. Copia sec. XIX, Cereda, sc. 2, sec. XII, fasc. 1, n. 66 (trascrizione di mano di Odoardo Ferragni, da B'). Regesto sec. XIX, Ferragni, 310 (da B').
B' è così autenticata: (SN) Ego Gyrardus notarius suprascripte sententie et apostolice confirmationis earum exemplaria vidi et legi et fideliter exemplavi.
Nel margine esterno, di mano del sec. XVII: N.

Edizione: Lupo, Cod. dipl. Berg., II, col. 1085; Girondelli, p. CXLII (da C); Novati, p. 15 (dell'estratto), IIII (da B); Falconi, II, p. 228, n. 342, che dichiara B (chiamata C) non reperibile; Filippini, doc. n. 3 dell'Appendice, che riprende l'edizione di Falconi, dando solo notizia del ritrovamento della copia autentica B.
Regesto: Robolotti, p. 39, n. 323 (solo da B'); Huebner, n. 1668; Astegiano, I, p. 117, n. 144 (da B e B'); Kehr, Italia Pontificia, VI, I, p. 268, n. 20; Savio, p. 81.

Falconi considera B' una copia semplice; in realtà vi è la sottoscrizione complessiva di autentica, sopra riportata, dei nn. 78 e 79 del Codice Sicardo in calce al doc. n. 79.
Il titolo che precede il documento e il capolettera sono in inchiostro rosso.

Sententia de Rumano que pertinet ad divisionem episcopatus
RECORDATIO SENTENTIE QUE DATA EST A DOMINO GUIDONE DE SUMMA DEI GRATIA | Sancte Romane Ecclesię cardinali presbitero et Apostolice Sedis legato, conscilio venerabilis domni | Oberti Mediolanensis archiepiscopi et aliorum, super discordia inter Obertum Cremonensem | et Girardum Bergamensem episcopos diutius agitata. Discordia autem hec erat. Con|querebatur siquidem Cremonensis episcopus quod in scripto sententie a venerabilibus dominis | Robaldo Mediolanensi archiepiscopo et Litefredo Novariensi episcopo promulgate (1) plus in quo|dam capitulo, minus vero in alio quam in sententia dictum fuerat continebatur. Predictus vero | venerabilis dominus cardinalis, cui a domino papa Eugenio hec causa fuerat commissa iuditio, | scriptum illud diligenter inspitiens non infirmavit. Illud vero quod in scripto minus | continebatur, scilicet de populo de Rumano, sua sententia hoc modo addidit. Visis equidem | duobus testibus ex parte Bergamensis episcopi et eorum iuramentis receptis quorum testimonium hoc est, quod viderunt pueros de Rumano universaliter ire ad ęcclesiam Sancte Marie ad baptismum et maiorem partem illius populi ad sepulturam, et auditis duobus aliis ex parte | Cremonensis episcopi quorum iuramenta recepta sunt, qui testati sunt quod episcopus Novarien|sis per consensum archiepiscopi hanc sententiam protulit, quod tres inferiores porte populi | de Rumano vadunt ad plebem de Calzo ad scrutinium et ad penitentiam suscipi|endam de criminalibus peccatis, quarta vero porta superior vadunt ad plebem de Gi|xalba, inquit: Ego iudico quod populus de Rumano universaliter pergat ad ęcclesiam Sancte | Marie de Rumano ad baptiçandum et maior pars eiusdem populi ad sepelliendum; uni|versus vero populus trium portarum inferiorum conveniat ad plebem de Calço ad scruti|nium atque ad penitentias de criminalibus peccatis recipiendas; quarta porta su|perior vadat ad plebem de Gixalba ad scrutinium et ad penitentias criminalium | recipiendas. Capitulus (a) autem decime (b) de Çibidi quod in predicto scripto continetur, hoc videlicet: Decimam de Çibidi ad ius Cremonensis Ecclesię spectare censemus, salva tamen | clericorum seu capitaneorum qui eam tenent et possident iustitia., hoc modo exposuit: Ius et dominium ad Cremonensem Ęcclesiam spectat, possessio vero clericorum est. Postea vero | causa que inter prefatum Cremonensem episcopum et clericos de Rumano agitabatur | (p. 90) diligenter discussa, qui clerici sepe dictam decimam de Çibidi solo amniculo (c) longi | temporis prescriptionis sibi retinere conabantur, receptis duorum testium iuramentis qui hoc testi|monium dixerunt se vidisse dominum Obertum Cremonensem et Ambroxium Bergamensem | episcopos dedisse pignora duos annulos auros in manu Ade qui dicitur Bosonis quod | starent de discordia decime de Çibidi in suo laudamento et hoc infra triginta annos et | ultra viginti duos, ait: Q(uonia)m (d) clericorum prescriptio hoc modo interrupta est et quia cogno|vit ex confessione utriusque partis quod Ęcclesia Cremonensis ante tempora Oberti episcopi diu pa|store vacavit, sepe dictam decimam de Çibidi et eius possessiones Cremonensi episcopo adiu|dicavit, episcopo Bergamensi et clericis Sancte Marie de Rumano ne predicta decima se aliquo | modo intromitterent firmiter precepit. Deinde ne in posterum discordia aliqua ori|retur, ęcclesiam Sancte Marie de Rumano cum suo populo et possessionibus et ecclesiam de Bari|ano cum suo populo et suis possessionibus (e) Bergamensi episcopo adiudicavit; ecclesiam vero Sancti | Georgii de Rumano cum suo populo et eius possessionibus et ecclesiam Sancti Eusebii cum suis pos|sessionibus episcopo Cremonensi adiudicavit. Discordiam autem de possessionibus ecclesie | de Bariano et de loco qui vocatur Comendunum venerabili domino Oberto Medio|lanensi archiepiscopo diffiniendam commisit et ut episcopus Cremonensis res illas quas presbitero | de Bariano abstulerat usque ad quindecim dies eidem presbitero restitueret precepit.
Data est autem hec sententia in palacio Mediolanensi, anno dominice incarnationis millesimo | centesimo quadragesimo octavo, quarto idus octubris, indictione duodecima.
+ Ego Guido presbiter cardinalis tituli Sanctorum Laurentii et Damasi subscripsi.
+ Henricus monachus et prior de Morimundo interfui et subscripsi.
+ Ego Obertus archiepiscopus interfui et subscripsi.


(a) Così B.
(b) Manca segno di abbreviazione su d-
(c) Così B, -i- pare corretta da altra lettera.
(d) -m corretta da altra lettera.
(e) posseossionibus con -o- espunta.

(1) Documento non reperito.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti