Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(SN) Die (a) lune nono kal(lendarum) augusti. Sentenciam dedit Iacobus iudex de Superiori Bimio, conscilio d(omi)ni Guifredi de Malnate, archipresbiteri ecclesie de Clivi, qui ambo ab utraque parte electi fuerant, de lite que erat inter d(omi)num | Petrum, maioris ecclesie Mediolanensis ordinarium et beate ecclesie Sancte Marie de Monte (b) archipresbiterum, ex una parte, et, ex altera, presbiterum Lafrancum de Sancto Vito, canonicum ecclesie de Varisio (c) et ipsius ecclesie Sancte Marie diaconum, pena | centum solidorum i(m)perialium vicissim inter eos promissa quod stabunt iussioni et arbitrio et precepto suprascriptorum arbitrorum et cautionibus inter eos inde factis et positis fideiiussoribus exinde Petro Bossio, ecclesie de Varisio canonico, ex parte d(omi)ni archi|presbiteri, et Lafranco de Noxedo de Bimio , ex parte presbiteri Lafranci. § Lix talis erat: postullabat presbiter Lafrancus, ex parte diaconatus ipsius ecclesie, quattinus ipse archipresbiter dimitteret ei quartam partem omnium votorum que dantur ecclesie Sancte Marie, preter siliginem | locorum de ultra Ticino, que fuit feudum illorum de Busti. Item postullabat totam ceram que ofertur in altario beate Marie et in altario beati Michaelis et Iohannis Batiste sine argento (d) intus, propter fictum quod dat archiepiscopo et clericis de Varisio. Item postu|labat duas partes centuralium auri et argenti sic(ut) habet duas partes centuralium cereorum. Item postullabat plebendam ex parte diaconatus in ipsa ecclesia, sic(ut) habuit in ipsa ecclesia Guifredus de Vellate. Ad hec ipse archipresbiter respondebat partim | negando, partim confitendo. Item respondebat se non debere ei dimittere n(is)i quartam partem cere que offertur in suprascriptis altariis (e) sine (f) argento intus. Item negabat eum debere habere aliquam partem centuralium auri et argenti. § Plebendam vero ipsum presbiterum | Lafrancum, ex parte diaconatus, debere habere penitus negabat, n(is)i in maiori quadragexima; et si verum esset quod ista spectarent ad diaconatum, tamen dicebat eum presbiterum Lafrancum non debere habere, ea ratione quia dicebat investituram fore in eo factam tantu(m)|modo de his que presbiter Guilielmus, magister scollarium ecclesie de Varisio, posidebat t(em)pore investiture et quia ipse antecessor eius non habuit n(is)i duas partes centuralium cereorum, auri et argenti minime (g). Ceram que sine argento ofertur eum debere habere | plane concedebat. Item dicebat suprascriptum magistrum scollarium non habuisse plebendam n(is)i in maiori quadragexima. § Ad probandum (h) modum investiture diaconatus, suprascriptus archipresbiter testes induxit, scilicet magistrum scollarium et presbiterum Ubertum, qui dixer(unt) in|vestituram diaconatus fore factam tantu(m)modo sic(ut) presbiter Guilielmus tenebat vel posidebat. Item in hac questione alii testes producti fuer(unt), qui idem dixer(unt). Et presbiter Guilielmus et presbiter Ubertus ex parte presbiteri Lafranci interrogati fuer(unt) quid habiturus esset presbiter Guilielmus. Respondit | eum debere habere quartam partem omnium votorum, detracta siligine de ultra Ticino, que fuit de feudo quondam illorum de Busti, et detracto frumento de Abiate (i), quod exspenditur in quadragexima quando diaconus comedit secum, et detracto caseo de montanis | partibus, preter de duobus locis, scilicet de Aroso et Avigni, de quo eum quartam partem debere habere confitebantur, et detracto olleo, quod exspenditur in ecclesia et datur fictum. Item interrogatus de centuralibus auri et argenti, respondit: "Meo t(em)pore centurale unum argenti | oblatum fuisse et ex eo partem habuisse", et dixit diaconum debere habere duas partes omnium togaliarum et pannorum et curtinarum que oferuntur. Item interrogatus de plebenda, respondit quondam Guifredum de Vellate habuisse plebendam per investituram | d(omi)ni archiepiscopi, set non credebat habuisse propter diaconatum. § Presbiter Ubertus idem dixit quod presbiter Guilielmus, excepto quod presbiter Guilielmus dixit de caseo de Arosio et Avigni, ipse vero dixit de caseo de Sessia et Astano debere habere quartam partem; | et excepto de centuralibus auri et argenti eum partem debere habere. De plebenda dixit se nichil scire. § Presbiter Iohannes dixit se vidisse Ubertum de Bimio Inferiori, clericum de Varisio, habuisse plebendam, set nesciebat ultrum ex parte diaconatus vel per | investituram. § His visis et auditis et diligenter inspectis, sic predictus Iacobus, conscilio suprascripti d(omi)ni Guifredi archipresbiteri socii sui, per sententiam dixit ut si presbiter Lafrancus iuraverit se debere habere duas partes centuralium auri et argenti, de cetero haberet | sic(ut) centuralium cereorum que archipresbiter ei concedebat. Item dixit ut deinceps haberet quartam partem totius casei de Astano et Sessia et Arosio et Avigni, ut testes adverse partis testificati fuer(unt), de alio vero caseo aliorum locorum, super quo presbiter Lafrancus suos | produxit testes, qui non fuer(unt) suphitientes, detullit iusiurandum archipresbitero ut, si iuraret presbiterum Lafrancum totum vel partem non debere habere partem ex parte diaconatus, foret absolutus. De plebenda vero detullit sacramentum archipresbitero | ut, si iuraret presbiterum Lafrancum non debere habere plebendam in ecclesia illa, ex parte diaconatus, n(is)i in quadrageximali t(em)pore, foret absolutus a peticione suprascripte plebende. § Ibi in presenti archipresbiter eidem presbitero Lafranco iusiurandum centurialium | auri et argenti remisit, eo pacto ut archipresbiter haberet medietatem et presbiter Lafrancus aliam. Versa vice presbiter Lafrancus remisit iusiurandum plebende et casei, quia archipresbiter concessit ei quartam partem totius casei locorum de quo ius|iurandum subire debebat. Et propter iuramenta ab utraque parte remissa, fuer(unt) concordes ut presbiter Lafrancus haberet quartam partem omnium votorum que dantur vel portantur ecclesie, preter siliginem de ultra Ticino, que fuit feudi illorum de Busti, et preter | suprascriptum oleum, quod datur fictum vel errogatur in luminatione ecclesie (j), et frumentum de Abiate et preter magnos cereos, de quibus dantur braciadelli, et ut ipse Lafrancus presbiter haberet totam ceram que datur sine argento intus et duas partes pannorum qui dantur. | Anno dominice incar(nacionis) mil(lesimo) cent(esimo) octuag(esimo) nono, in suprascripto die, indic(tione) septimma. Actum in castro Varisio.
Interfuer(unt) ibi testes Algisius, prelatus ecclesie de Varisio, Ard(er)icus, archipresbiter de Sgianno, presbiter Guilielmus, Petrus Bossius, presbiter Ubertus, Pascalis, Guilielmus de Olzate, clerici de Varisio, Dalfinus de Bimio, Lafrancus de Noxedo, Cazetus, Nicoretus et Cigogninus de Varisio.
+ Ego Guifredus, Varisiensis ecclesie canonicus, subscripsi.
(S) Ego Iacobus de Bimio Superiori iudex et missus d(omi)ni Fred(er)ici (1) i(m)peratoris hanc sententiam dedi et subscripsi.
(SN) Ego Bernardus de Varisio iudex iussu suprascriptorum arbitrorum hanc car(tam) scripsi et primiter aliam scripsi, quam habuit presbiter Lafrancus.

(a) Precede an depennato.
(b) Segue ordinariu depennato.
(c) d(e) Varisio nell'interlineo, con segno d'inserimento.
(d) -g- corr. da altra lettera.
(e) altariis da altarib(us), mediante correzione di -is su -b, la cui asta è parzialmente erasa, e rasura del segno abbr. (tratto ricurvo sul rigo, di seguito a -b).
(f) Segue rasura di una lettera.
(g) Segue d(e) espunto.
(h) Rasura di una lettera fra -n- e -d-
(i) A d(e) Abiate frum(en)to, con segno d'inversione.
(j) eccl(esi)e nell'interlineo, con segno d'inserimento.

(1) Federico I.

Edizione a cura di Patrizia Merati
Codifica a cura di Patrizia Merati