Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) [In] Christi n[omine]. Hardoinus Dei gracia rex, anno rengni eius Deo propicio primo, mense ho[cto]|ber, indicione prima. Comutacio bone fidei nossitur esse contractum ut vicem | emcionis obtineat firmitatem eodemque nessu oblicant contraentes. Plac[uit]| itaque et bona convenit voluntatem inter domnus Reginfredus sancte Bergomensis Ecl(esi)e vene[ra]bi|lis episcopus nec non et inter Andreas de loco (a) Morenico et filius quondam Alperti ut in Dei nomine debe|ant dare sicut et de presenti dederunt ac tradiderunt sibi unus alteri vicissim in c[omu]|tacione nomine. Dedit in primis is ipse domnus Reginfredus episcopus eidem Andrei in comutaci[one]| nomine, presenti die suo iure abendum, it sunt pecies due de terra, una campiva et silvata q[[...]]| stelarea insimul tenente et alia prativa iuris eidem sancte Bergomensis Eclesie et episcopium Sancti Al[exan]|dri, quibus sunt constitutes una in vico Casenaco et una in eodem vico Morenico. Prima pecia in [[...]]| vico Casenaco dicitur Braida; coerit ei a montes Arnulfi et de suis consortis, da relique trex [par]|tes ipsius Andrei, et est per mensura iusta area ex ipsa silva seu iam dicto campo totas insimul | iuges legiptimes decem et pertiches iuiales quatuor. Pecia prativa in eode vico Morenico | dicitur Gaio; coerit ei ab super totum ipsius Andrei, et est per mensura iusta tabulas centum sexaginta. | Quidem ad vicem recepit is ipse domnus Reginfredus episcopus similiter in comutacione nomine ab | eodem Andreas (b), presenti die suo iure abendum, hoc sunt sedecem pecie de terra, una cum edifi|cia casarum et vinea seu arboris super abente, curte, orto, area insimul tenente et una vitata (c) seu un[a]| prativa et decem campive seu trex silvate, iuris eidem Andrei; quibus sunt posites decem in | vico Palosco et trex in vico Malago et trex in vico Auliuno (d). Prima pecia in eodem vico Palosco (e), quod est sedimen: | coerit ei a mane et montes Ribaldi, a meridie ipsius Sancti Alexandri et Garibaldi, a sera via, et est area eius per mensur[a]| iusta tabulas duocentum et sex. Pecia vitata dicitur Bugolongne: a mane Lamberti presbiter, a meridie ipsius Sancti Al[ex]|andri, et est area eius per mensura iusta (f) tabulas sexaginta et trex. Primo campo dicitur Ga[v]aiolo (g): a mane Gariba[l]|di, a sera Sancti Alexandri, a mo(ntibu)s via, est per mensura iusta pertiches iuiales septem. Secunda pecia: a mane Gau|saldi, a sera Ribaldi, est per mensura pertiches quatuor et tabulas hocto. Tercia pecia dicitur Runco Valio|ni: coerit ei a montes Adammi et Petri, a meridie via, est per mensura tabulas duocentum et sex. Quarta pecia | dicitur Deserto: a mane Petri, a sera via, est pertiches septem et tabulas sex. Quinta pecia dicitur Muredella: | a mane Sancti Alexandri (h), a meridie Michaelis, et est per mensura iusta pertiches iuiales hocto et dimidia. | Prima pecia silvata dicitur Mezani: coerit ei a montes via, a sera --- (i), et est per mensura iusta | tabulas centum (j) viginti et quatuor. Secunda silva ibi non longne (k): coerit ei a mane Gausaldi, a montes Ri|baldi, et est area eius tabulas nonaginta. Tercia silva ibi in Mezani: coerit ei a meridie cumunalia, a sera | Michaelis, et est area ex ipsa silva per mensura tabulas sexaginta et quatuor. In iam dicto vico Auliuno pri|ma (l) pecia (m) dicitur Camporella: a mane Alexandri, a sera via, est per mensura iusta iuges trex et tabulas treginta et sex. | Secunda pecia ibi in Auliuno: a mane et meridie Adammi, a sera Ribaldi, est per mensura pertiches novem et tabulas decem et | novem. Tercia pecia ibi non longne: a mane Alexandri, da trex parte Ribaldi, et est per mensura iusta | pertiches iuiales septem. In eode vico Malago primo campo: a mane Ribaldi, a sera Lamberti | presbiter, est per mensura pertiches sex. Secundo campo dicitur Vaovetro: coerit ei a mane percurit aqua | qui dicitur Girra, a sera via, est per mensura pertiches hocto. Tercio campo dicitur Vaorella: | coerit ei a mane Garibaldi, a sera ipsius Sancti Alexandri, et est per mensura iusta iuge una et | pertica una. Quidem et ut ordo legis depossit et pro ac firmandam et ac previdendam comul|tacione (n) super ipsis rebus accesserunt Daibertus subdiaconus et cimiliarcha (o) de eadem ordinem sancte Bergomensis Eclesie et | missus eidem domni Reginfredi episcopus, una simul cum ipso comutatore et cum viris Deum timentes ex[ti]|matores omines, corum nomina subter leguntur. Quibus eidem Daiberti subdiaconus paruit et | estimatores ipsis disserunt et extimaverunt eo quod nunc presentem melioratam et am|pliatam causa reciperet is ipse domnus Reginfredus episcopus a parte sui episcopatum eclesie quam eidem | Andrei in cumutacione daret et comutacione inter eis legibus ac firmiter fieri pos|sit, is autem rebus ipsis superius dictis et comutatis cum superioribus et inferioribus seu | cum fines et accessiones suarum; et spoponderunt se ipsi comutatores sibi uni alteri | de co ut supra in comutacione dederunt quisco dedit omni tempore iusta legem ab omni con|tradicente ominem defensare promiserunt, de (p) quibus et pena inter se posuerunt, ut quis ex ip|sis comutatores eorumque heredes vel successores se de ac comutacione removere quesierint | et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur quisco dederunt iusta legem non defen|saverint, tunc cumponat pars parti q(ui) non conservaverint ad partem fidem servandi | pro pena nomine rebus ipsis in duplum, sub extimacione in eisdem aut in consimile locis melioratis | quem in tempore fuerint aut valuerint, quia omnia sic inter eis convenit cum stipulacione subnis|xa. Unde due comutacione uno tinore scripte sunt. Actum civitate eadem Bergamo. Feli|citer (q).
+ Andreas a me facta subs(crip)si.
(L) Daibertus subdiaconus et cimiliarcha missu ut supra subscripsi.
Signum # manibus Petri de vico Sosiaco et Mauroni seu Lazari de vico Calcinate, | qui super ipsis rebus accesserunt et extimaverunt ut supra.
Signum # manibus Lamperti et Alexandri germanis (r) seu Michaelis de ipsa civitate, lege vivente Romana [testes].
Signum # manibus Ariprandi et Odelberti de vico Mezate seu Angelberti qui et Mauro | de Amberedo testes (s).
(ST) Ego Aribaldus notarius sacri palacii, scriptor huius | cartula comutacionis, post tradita cumplevi et dedi.

(a) l- corretta su altra lettera.
(b) A Andras
(c) -ta nell'interlineo.
(d) La prima -u- aggiunta in un secondo tempo.
(e) Palosco nell'interlineo.
(f) -ta nell'interlineo.
(g) Restituzione incerta.
(h) -n- su rasura di b
(i) Spazio bianco per circa 10 lettere.
(j) Segue tu eraso.
(k) -o- corretta su -a-
(l) -ma aggiunto all'inizio del rigo, sul margine.
(m) pecia su rasura.
(n) -ne nell'interlineo.
(o) et cimiliarcha nell'interlineo.
(p) de nell'interlineo.
(q) -citer nel rigo sottostante, presso il margine destro.
(r) ger(ma)nis nell'interlineo.
(s) de - testes nel rigo sottostante, presso il margine destro.

Edizione a cura di Cristina Carbonetti
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis