Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In nomine domini Dei et salvatoris nostri Iesu Christi. Henricus Dei gracia rex, anno | regni eius Deo propicio septimo, mense marcius indicione nona. Comutacio bone fidei | nosxitur esse contractum ut vicem emcionis obtineat firmitate eodemque nesxu | oblicant contraemtes. Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter domnus Reginfre|dus sancte Bergomensis Eclesie venerabilis episcopus nec non et inter Andreas de loco Morenico et filius quondam Alperti | ut in Dei nomine debeant dare sicut a presenti dederunt ac tradiderunt vicissim sibi unus al|teri in comutacionis nomine. In primis dedit ipse domnus Reginfredus episcopus in causa comutacionis | nomine eidem Andrei suo iure abendum, it est omnes decimas quibus esse videntur in eodem vico et fun|do Morenico vel per aliis singulis locis inde pertinentibus, omnia et ex omnibus quantis et qualis ut amo|do in antea exinde anue Dominus dederit, que est iuris eidem sancte Bergomensis Eclesie et episcopio, eo videli|cet ordine, ut faciant ipse Andreas cum suis filiis (a) vel heredes de cuntis omnibus iam dictis decimis quibus | exinde in antea de iam dicto vico Morenico vel de eius pertinenciis pro tempore suo anue Dominus | dederit iure proprietario nomine quicquit voluerint aut previderint (b), unde scriptum | est quia omnes decimas per iussionem episcopi dispensentur. Quidem ad vicem recepit ipse domnus Re|ginfredus episcopus a parte ipsius sui episcopio ab eodem Andreas similiter in causa com[u]|tacionis meliorata rex sicut lex abet, it sunt hocto pecies de terra iuris eiusdem | Andrei, una cum edifices (c) casarum et vinea super abente, curte, orto, area insimu[l]| tenente et una cum arboris roboreis super abente et due prative et trex campive et [u]|na silvata, que sunt posites due in vico Palosco et una in vico Auliuno et quinque i[n]| vico Casenaco. Prima pecia cum edificia et vinea locus qui dicitur Camporodundo: coerit | ei a mane Sancti Alexandri, Ribaldi et Adammi, a meridie Sancti Alexandri, a sera Sancti Alexandri et Lamberti | presbiter; et est per mensura iusta iuge una et tab(u)l(a)s centumviginti. Secunda pecia dicitur Roveras|co: a mane et sera seu muntes vias; et est per mensura iusta iuges quatuor. Tercia pecia (d) | est silvata, dicitur Trexcaria: a mane ipsius Andrei qua sibi reservat, a meridie Ribaldi, | a sera percurit aqua que dicitur Cario; et est area eius per mensura iuge una. Quarta pecia | est campiva in eodem Casenaco: a mane Lamberti, a meridie et montes Alkinde, a sera Sancti Dalmacii; | est per mensura pertikes iuiales hocto. Quinta pecia ibi prope: da trex partes Sancti Dalmacii, a meridie | Alkinde; est iuge una. Sexto campo: da trex parte Lamberti presbiter et Alkinde, est pertices | septem. Septima pecia que est prativa: a mane Alkinde, a meridie Gotefredi, a sera Au|prandi et Alberici; est per mensura tab(u)l(a)s centum. Hoctava pecia similiter prativa: | a mane Gotefredi, a meridie Benedicti et ipsius Gotefredi, a sera Sancte Iulie; et est per men|sura pertikes iuiales sex. As denique iam dictis casis et rebus superius nominatis et co|mutatis una cum accessionibus et ingresoras earum seu (e) cum superioribus suarum rerum vel | cum iam dicta decimas qualiter superius inter se comutaverunt, sibi unus alteri per as | painam comutacionis nomine tradiderunt, ut faciant exinde unusquisque de quo re|ceperunt tam ipsis suorumque successores vel heredes eorum legaliter a presenti die proprie|tario nomine quicquit voluerint aut previderint, sine omni unus alteri contradicione | vel repetiocione. Quidem et ut ordo legis depossit et ad anc previdendam comuta|cionem accesserunt super ipsis rebus et ab eodem vico Morenico per iam dictam decimam | ad previdendum, it est Andreas presbiter de ordine sancte Bergomensis Eclesie et missus ei|dem domni Reginfredi episcopi ab eo directo, una simul cum viris extimatores | corum nomina subter leguntur; quibus omnibus exstimantibus cumparuit eorum, extima|verunt ideo nunc presentem meliorata rex sussiperet ipse domnus Regin|fredus episcopus a parte sui episcopati eodem Andrea quam dedisset et legibus com(u)t(acion)es | inter eos fieri posset. De quibus et pena inter se posuerunt, ut quis ex ipsis | comutatores vel successores aut heredes (f) eorum de ac comutacione remo|vere quesierint aut non permanserint in ea omnia qualiter superius le|gitur vel si ab unumquemque ominem quisquo dederunt in integrum ab omni | ominem non defensaverint, cumponat pars parti fidem servanti | penam duplis ipsis rebus seu iam dicta decima sicut pro tempore fuerint (g) | melioratis aut valuerint (h) sub estimacione in consimilis locis , | quia sic inter eos convenit; unde due comutacione scripte | sunt. Actum eadem civitate Bergamo, feliciter.
+ Andreas a me facta subscripsi.
(L) Andreas presbiter missus subscripsi.
Signum # manibus Ariprandi de Mezate et Petri seu Iohanni | de Morenico, qui extimatores extiterunt ut supra.
Signum # manibus Alexandri et Giselberti legem viventes | Romana testes.
Signum # manibus Vualperti de Eclesialba et Andrei | de ipsa civitate Bergamo seu Petri de Balbiaco testes.
(ST) Ego Aribaldus notarius sacri palacii, scrip|tor huius cartula comutacionis, post tra|dita cumplevi et dedi.

(a) La seconda -i- nell'interlineo.
(b) -n- nell'interlineo.
(c) La seconda -e- corretta su ia
(d) A pecia pecia
(e) -e- corretta su altra lettera.
(f) h- corretta su e
(g) -t nell'interlineo.
(h) -n- nell'interlineo.

Edizione a cura di Cristina Carbonetti
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis