Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In nomine Domini. Conradus gracia Dei imperator augustus, anno imperii eius quarto, quinto kalendas novembris, indicione quartadecima. Commutacio bone fidei nossitur esse contractum ut vicem emcionis obtineat firmitatem eodemque nexu oblicant con|tradentes. Placuit itaque et bona convenit voluntate inter domnus Daibertus archidiaconus de ordine sancte Bergomensis Eclesie et prepositus canonice Sancti Vincencii, nec non et inter Arimundus subdiaconus de eadem ordine et filius quondam item Arimundi |[de ci]vitate Bergamo, qui profesus est ex nacione sua legem vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debeant dare, sicut a presenti dedit in primis ipse domnus Daibertus archidiaconus et prepositus eidem Arimundo subdiacono commutatore suo in causa commu|[tacionis] nomine suo iure presenti die abendum, it sunt pecies due de terra, una que est sedimen cum casa solariata super abente, curte et orto uno tenente, et alia pecia de terra que est orto iuris canonice Sancti Vincencii, et sunt posites infra | civitate Bergamo. Suprascripto sedimen cum predicta casa solariata, curte et orto uno tenente da porta Sancti Laurencii prope casa que fuit Pauloni presbitero et cimiliarha; coeret ei a mane via publica, a meridie regreso comun[[..]]se ad [[.....]] aliquit casa q[[.......]] et Iohannis Gato et in aliquit Adam(m)i de Bonate, a sera similiter Adam(m)i, a montibus Tagimpaldi diaconus et Grimaldi germanis, in aliquit Dagiv(er)ti, et est pecia ipsa de terra tam area de sub ibsa casa solariata, [curte et o]r[to u]no tenente per iustam | mensuram tabulas legiptimas vigincti et pedes quinque et dimidio. Suprascripto orto iacet da porta Sancti Stefani prope casa Leoni qui dicitur Bego; coeret ei a tres partibus ipsius Leoni, a meridie via publica, et [est per iu]stam mensuram tabulas legiptimas |[[...]]. Quidem ad vicem recepit ipse domnus Dagibertus archidiaconus et prepositus ad partem eiusdem canonice Sancti Vincencii ab eodem Arimundo subdiacono commutatore suo similiter in causa commutacionis nomine presenti die, iuris predicte |[canoni]ce Sancti Vincencii abendum, it sunt pecies novem de terra, sex campive et tres prative, iuris ipsius Arimundi subdiacono; et sunt predictes pecies campive posite in vico et fundo Trivilio, suprascriptes pecies prative in loco qui dicitur Curno. | Primo campo dicitur Mururano; coeret ei a mane Vualpertii, a meridie Bugoni et Algisi germanis, et est campo ipso per iustam mensuram (a) perticas iugiales sex et tabulas quattuor. Secundo campo ibi prope; coeret ei a mane Teuperti, a sera Lamperti, et est | per iustam mensuram perticas iugiales due et tabulas vigincti. Tercio campo dicitur a Bancule; coeret ei a mane via, a sera Bugoni et Algisi germanis, et est per iustam mensuram tabulas legiptimas quinquaginta et due. Quarto campo dicitur Castenello; coeret ei a mane | dicte canonice (b), a meridie Lamperti, et est campo ipso per iustam mensuram perticas iugiales quinque et tabulas decem et novem. Quinto campo ibi se tenente; coeret ei a meridie Lamperti, a sera via, et est per iustam mensuram perticas iugiales tres et tabulas una. Sesto campo (c) dicitur Me[[.]]|lone (d); coeret ei a mane Sancte (e) Cristine, a meridie Sancti Iohanni, et est per iustam mensuram (f) perticas iugiales quattuor. Primo prato dicitur a Vao Genario; coeret ei a mane fosato, a tres partibus Sancti Alexandri, et est prato ipso per iustam mensuram perticas iugiales | due et tabulas quattuor. Secundo prato dicitur a Fontana Pila; coeret ei a mane et sera Landolfi, et est ipso prato per iustam mensuram tabulas legiptimas vigincti et quattuor. Tercio prato dicitur Prato Domnico; coeret ei a mane Rotari, | a meridie Andrei degano, et est ipso prato per iustam mensuram perticas iugiales tres et tabulas vigincti. Quidem et ut ordo legis depossit ad anc previdendam commutacionem (g) hacceserunt et estimaverunt super ipses pecies terre ad previ|dendum et estimandum id sunt Giselbertus presbiter de eadem ordine sancte Bergomensis Eclesie et missus domni Ambrosii episcopi, de sub cuius regimine et potestate ipsa canonica esse videntur, una cum tribus ominibus Deum timentibus estima|toribus, quorum nomina sunt Petrus filius quondam Ursoni et item Petrus filius quondam Ariberti seu Burningus filius quondam Petri da Foro, isti de civitate Bergamo, et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata | et ampliata causa reciperet ipse domnus Daibertus archidiaconus ad partem eiusdem canonice Sancti Vincencii ab eodem Arimundo subdiacono commutatore suo quam ei daret et ac commutacio in|ter eos legibus ac firmiter fieri posset. As autem pecies terre superius dicte vel commutate cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suorum in integrum ipsi commutatores sibi unus alteri in vice commutacio|nis tradiderunt, faciendum pars parti a die presenti quod ut supra in cormnutacione dederunt cum eredibus et successoribus suorum iure proprietario nomine quicquit voluerint (h) sine omni uni alterius suorumque eredibus vel successoribus contradicione. | Et spoponderunt se ipsi commutatores sibi unus alteri cum eredibus et successoribus suorum suprascriptes pecies terre superius dicte vel commutate omni tempore ab omni contradicentes omines defensare; unde penas inter se posuerunt, | ut si quis ex ipsis aut eredes vel successores suorum se de ac comutacione removere quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur, vel si ab unoquoque omine iam nominates pecies terre sicut superius legitur | non defensaverint, tunc illa pars que oc non conservaverint tunc componat ad partem (i) fidem servantis pena nomine suprascriptes pecies terre sicut superius legitur in duplum sub estimacione in consimilis locis sicut pro tempore me|lioratis fuerint aut valuerint, quia sic inter eos convenit. Et eis nec liceat propter onorem archidiaconati vel subdiaconati eorum lex Romana aliquit impedit a modo ullo tempore nolle quod voluerunt, | set quod ab eis ic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promiserunt cum stipulacione sunnixa. Unde due cartule commutacionis uno tenore scripte sunt. Actum suprascripte civitate Bergamo.
+ Arimundus subdiaconus (j) a me facta subscripsi.
+ Gislebertus presbiter missus ut supra subscripsi.
Signum # manibus Lazaroni et Andrei legem viventes Romana (k) testes.
Signum # manibus suprascriptorum Petri et Burningi qui et Pedreunto seu item Petri, qui super ipsis rebus haccesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Lamperti et Marini seu Celsoni atque Leobardi, isti de suprascripta civitate Bergamo, testes.
(ST) Garibaldus notarius et iudex sacri palacii scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) Segue m(en)sura(m) depennato.
(b) A canoni
(c) -po nell'interlineo.
(d) -lone lettura incerta.
(e) S(an)c(t)e nell'interlineo.
(f) m(en)sura(m) nell'interlineo.
(g) Corretto da co(m)mutaciones con aggiunta del segno abbreviativo su -e, ma senza depennare -s
(h) voluerint nell'interlineo.
(i) -e corretta su altra lettera.
(j) -o- nell'interlineo.
(k) A Roma senza segno abbreviativo.

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis