Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Conradus gratia Dei imperator augustus, anno imperii eius undecimo, nono calendes (a) augusti, inditione quinta. Comutatio bone fidei | nossitur esse contractum ut vicem emtionis obtinead firmitatem eodemque nexu oblicant contradantes. Placuit itaque et bona convenit | voluntatem inter domnus Ambroxius episcopus sancte Bergomensis Eclesie nec non et inter Albertus filius quondam Raginaldi et Iohannes filius quondam item Iohannis, [ba]|rba et nepoto, de loco Alesano Superiore, qui profesi erant ex natione eorum legem vivere Langobardorum, ut in Dei nomine de[be]|ant dare sicut et a presenti dederunt ac tradiderunt vicisim sibi unus alteri comutationis nomine. In primis dedit ipse domnus Ambro|xius episcopus eorum Alberti et Iohanni, barba et nepoto, in causa comutationis nomine suorum iure presenti die abendum, id est petia una de terra | campiva iuris Sancti Alexandri et episcopatum sui, que est eclesia constituta ubi eius (b) sanctum requiesit corpus, situm foris muro et prope civitate Berga|mo, que eclesia et rebus ipsis pertinet de sub regimine et potestatem episcopatum eiusdem sancte Bergomensis Eclesie. Est ipsa petia de terra in eo|dem loco et fundo Alesano, locus ubi dicitur Valonie: coeret ei a mane Andrei, a meridie Vuilielmi, a sera Rozoni, a montes (c) suprascriptorum | Alberti et Iohanni; et est petia ipsa de terra campiva per iustam mensuram tabulas legitipmas sexaginta et trex. Quidem ad vicem recepit ipse | domnum Ambroxius episcopus ad parte eiusdem Sancti Alexandri et episcopatum sui presenti die abendum ab eorum Alberto et Iohannes comutatoribus | sui similiter in causa comutationis nomine, id est peties trex de terra, una clausuriba et due campive, iuris ipsorum Alberti et | Iohanni, que est in predicto loco et fundo Alesano. Prima petia de terra que est clausuriba, locus ubi dicitur Casa Remezoni: coeret ei | a mane et meridie vel sera suprascripti Sancti Alexandri, a montes via; et est petia ipsa de terra clausuriba per iustam mensuram tabulas legiptim[as]| viinti et octo et dimidia (d). Secunda petia de terra que est campiva, locus ubi dicitur Noale: coeret ei a mane Andrei, a meridie et sera [suprascripti]| Sancti Alexa[n]dri, a montes via; et est petia ipsa de terra campiva per iustam mensuram tabulas legiptimas viinti et octo et dimidia. Tertia | petia de terra est similiter campiva, locus ubi dicitur in Agro Mediano: coeret ei a mane Petri et Iohanni, a meridie suprascriptorum Alberti et Iohanni subser|vantes, a sera et montes suprascripti Sancti Alexandri; et est petia ipsa de terra campiva per iustam mensuram tabulas legiptimas octo. Quidem | et ut ordo legis depossit ad anc previdendam comutationem acceserunt super ipses peties terre ad previdendum et estimandum id est Da|niel presbiter de ordine eiusdem sancte Bergomensis Eclesie et missus eiusdem domni Ambroxii episcopi una cum tribus ominibus Deum timentes estima|toribus, corum nomina sunt Iohannes et Paulo seu Andrea, quibus ominibus rectum comparuit et ipsi estimatoribus estimaverunt et dixerunt eo quod | meliorata et ampliata causa reciperet ipse domnus Ambroxius episcopus ad partem eiusdem Sancti Alexandri et episcopatum sui ab eorum Alberti | et Iohannes comutatoribus sui quam eorum daret, et ac comutatio inter eos legibus ac firmiter fieri posset. As autem peties terre | superius dicte vel comutate cum superioribus et inferioribus seu cum ingressoras et accesionibus suarum in integrum ipsi comutatores | sibi invicem in comutatione tradiderunt fatiendum pars parti a die presenti quod ut supra in comutatione dederunt | cum eredibus et succesoribus suorum iure proprietario nomine quicquit voluerint sine omni uni alterius suorumque ere|dibus vel succesoribus contraditione. Et spoponderunt se ipse domnus Ambroxius episcopus cum suis succesoribus et ipsorum Alberto | et Iohannes cum suorum eredibus supradictes (e) peties terre cum omnia super abente sicut superius legitur in vice comutationis sibi in|vicem omni tempore ab omni contradicentes omines defensare, unde pena inter se posuerunt, ut quis ex ipsis aut eredibus | suprascriptorum Alberti et Iohanni vel succesoribus eiusdem domni Ambroxii episcopi se de ac comutatione removere quexierint et non permanserint | in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque omine iam dictes peties terre cum omnia super abente sicut (f) | superius legitur quod ad invicem dederunt non defensaverint, tunc illa pars queo (g) non conservaverint componat | ad parte fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum sicut pro tempore (h) meliorates fuerint | aut valuerint sub estimatione in consimilis locis, quia sic inter eis convenit. Unde due cartule comu|tationis uno tenore scripte sunt. Actum in civitate Bergamo.
Signum # manibus suprascriptorum Alberti et Iohanni, qui anc cartulam comutationis fieri rogaverunt.
+ Danihel presbiter missus fui ut supra et subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Iohanni et Pauloni seu Andrei, de eodem loco Alesano, qui super ipses peties terre acceserunt | et estimatoribus fuerunt ut supra.
Signum # manibus Lanfranci de loco Sevixio et Aldefredi, de loco Bonate, seu Rolandi legem viventes Langobardorum | testes.
Signum # manibus Arlembaldi et Penzoni legem viventes Romana testes.
(ST) Aribertus notarius sacri palatii scripsi, postraditam complevi et dedi.

(a) Così A.
(b) ei senza segno abbreviativo.
(c) Segue a montes ripetuto.
(d) A dimidimidia
(e) A spradictes
(f) A sic(ut)| sic(ut)
(g) Così A.
(h) A tepore senza segno abbreviativo.

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis