Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anni ab incarnacione domini nostri Iesu Christi mileximo quadraieximo, octavo die mense marcius, ind(icion)e octa|va. Commutacio bone fidei nossitur esse contractum ut vicem emcionis obtineat firmitatem eodemque nexu oblicant | contradantes. Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter domnus (a) Ingus presbiter et prepositus de ordine | canonice Sancti Alexandri (b) nec non et inter Lanfrancus filius quondam Arimundi, de civitate Bergamo, qui profesus est legem | vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debeant dare, sicut a presenti dedit in primis ipse domnus Ingus prepositus ei|dem Lanfranci in causa commutacionis suo iure presenti die habendum, id est pecia una de terra campiva iuris | sue canonice, que est constituta terra ipsa in loco et fundo Sasiaco, prope Calcinate (c), locus ubi dicitur Carpeneto: coeret ei a mane et sera | tua qui supra Lanfranci, a meridie Sancti Vincencii, a montes Sancti Salvatoris; et est per iustam mensuram tabulas legitimas centum decem | et novem. Quidem ad vicem recepit ipse domnus (d) Ingus presbiter et prepositus ad partem predicte sue canonice (e) ab eodem Lanfran|co commutatori suo similiter in causa commutacionis presenti die iuris predicte sue canonice habendum, id est cam|po uno iuris ipsius Lanfranci commutatori suo, que est posito in eodem loco et fundo Sasiaco, prope Calcinate, | locus ubi dicitur Bedisco: coeret ei a mane Sancti Vincencii, a meridie tua qui supra Lanfranci, a sera vel montes Sancti Alexandri; et est per iustam | mensuram tabulas legitimas centum quinquaginta. Quidem et ut ordo legis depossit ad hanc previdendam commutacionem ac|cesserunt super ipsas pecies terre ad previdendum id sunt Alexander presbiter de eadem ordine canonice Sancti Alexandri et filius | quondam Lanfranci iudex, de eadem civitate Bergamo et missus domni Ambrosii episcopi (f) sancte Bergomensis Eclesie, de sub cuius regimine | et potestate invenitur esse, una cum tribus ominibus Deum timentibus estimatoribus, quorum nomina Lantefredus et Otte|herius seu Mauro, de eodem loco Sasiaco, quibus hominibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt | eo quod meliorata et ampliata causa reciperet ipse domnus Ingus presbiter et prepositus ad partem predicte sue canoni|ce ab eodem Lanfranco commutatore suo quam ei daret et ac commutacio inter eos lebus (g) hac firmiter fieri posset. Has autem | pecies terre superius dicte vel commutate, cum superioribus et inferioribus suorum in integrum ipsi commutatores sibi unus alteri in | vice commutacionis tradiderunt faciendum pars parti a die presenti quod ut supra in commutacione dederunt cum heredibus et | successoribus suorum iure proprietario nomine quicquit voluerint (h) sine omni uni alterius suorumque heredibus vel successoribus contra|dictione. Et spoponderunt se ipsi commutatores sibi unus alteri cum heredibus et successoribus suorum (i) suprascriptas pecies terre campive | superius commutate omni tempore ab omni (j) contradicentes homines defensare; unde penas inter se posuerunt, ut si quis | ex ipsis aut eredibus vel successores suorum se de hac commutacione (k) removere quesierint et non permanserint in ea | omnia, qualiter superius legitur, vel si ab unoquoque omine iam nominates pecies terre sicut superius legitur non defensaverint, tunc | illa pars que oc non conservaverint componat ad parte fidem servantis pena nomine suprascriptas pecias terre in duplum sub esti|macione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore meliorates fuerint aut valuerint, quia sic inter eos | convenit. Unde due commutacione uno tenore scripte sunt. Et si eisdem domni (l) Ingoni preposito propter onorem sacer|docii sui de lege Romana aliquit impedit et nec liceat ei amodo ullo tempore nolle quod semel voluit, set quod | ab (m) eo ic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promisit cum stipulacione sunnixa. Actum eadem | civitate Bergamo.
Signum # manu(m) suprascripti Lanfranci qui anc cartulam commutacionis fieri rogavit.
(L) Alexander presbiter et primicerius, missus ut supra subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Lantefredi et Otteherii seu Mauroni, qui super ipses pecies terre accesserunt et esti|maverunt ut supra.
Signum # manibus Giselberti et Martini legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Petri et Alexandri seu Mauroni testes.
(ST) Garibaldus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) L'asta della d- tagliata da un segno abbreviativo superfluo.
(b) canonice - Alexandri su rasura.
(c) p(ro)pe Calcinate nell'interlineo.
(d) Corretto da do(n)nus interpretando come -m- le due gambe di n e la prima di u e aggiungendo -nu- nell'interlineo, senza peraltro cancellare né la seconda asta di u né il segno abbreviativo divenuto superfluo.
(e) p(re)dicte sue canonice su rasura.
(f) Segue de eraso.
(g) Così A: si intenda legibus
(h) -t su rasura.
(i) -b(us) suor(um) su rasura.
(j) Segue ab om(n)i ripetuto e depennato.
(k) -mutacione su rasura.
(l) L'asta della d tagliata da un segno abbreviativo superfluo.
(m) A alab

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis