Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anni ab incarnacione domini nostri Iesu Christi mileximo quadraieximo, terciodecimo die mense augustus, indicione octava . | Commutacio bone fidei nossitur esse contractum ut vicem emcionis obtineat firmitatem eodemque nexu oblicant contradantes . | Placuit (a) itaque et bona convenit (b) voluntatem inter domnus Dagibertus arhidiaconus de ordine sancte Bergomensis Eclesie nec non et inter Rote|paldus filius quondam item Rotepaldi, de loco Albano, qui profesus est legem vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debeant dare sicut a presenti dedit | ipse domnus arhidiaconus eidem Rotepaldi in causa commutacionis suo iure presenti die habendum, id est una de terra (c) buscuosa iuris sue | canonice, que est constituta terra ipsa in monte Astisco, locus ubi dicitur Plaze: coeret ei a mane Sancti Alexandri, a meridie predicti Rotepaldi commu|tatore, a sera de ipsa canonica, a montes Iohanni qui dicitur Grimaldi et de predicta canonica; et est illut tantum quem in commutacione dare videtur | per iustam mensuram perticas iugiales legitimas undecim. Quidem (d) ad vicem recepit ipse (e) domnus Dagibertus arhidiaconus ad partem predicte | sue canonice ab eodem Rotepaldo commutatori, similiter in causa commutacionis, presenti die iuris predicte sue canonice habendum, id sunt | pecies quinque de terra prative iuris ipsius Rotepaldi commutatori suo, que est posite in eodem loco et fundo Albano. Prima pecia prativa | locus ubi dicitur Prata Grande: coeret ei a mane Sancti Alexandri, a meridie Agiverti, a sera de filiis quondam Girardi, a montes Iohanni Grimaldi et de ipsa canonica; | et est per iustam mensuram tabulas legitimas triginta et sex. Secunda pecia prativa cum parte campo (f) ibi prope: coeret ei a mane predicti Iohanni et de ipsa canonica, a meridie ipsi|us (g) Rotepaldi commutatori, a sera de filiis quondam Girardi, a montes Agiverti; et est ipsa pecia (h) prativa, ex parte campiva uno tenente, per iustam mensuram | perticas iugiales legitimas sex cum tabulas legitimas novem. Tercia prativa ibi non longe: coeret ei a mane ipsius Iohanni Grimaldi et de predicta canonica (i), | a meridie Agiverti, a sera Alberici, a montes communalia; et est per iustam mensuram tabulas legitimas triginta et sex. Quarta pecia locus ubi | dicitur Pertegie: coeret a mane Alberici, a meridie Lanfranci, a sera ipsius Iohanni Grimaldi et de predicta canonica, a montes ipse canonice; et est per | iustam mensuram tabulas legitimas triginta et octo. Quinta pecia prativa ibi prope: coeret ei a mane predicti Iohanni et iamdicte canonice, | a meridie de filiis quondam Girardi, a sera Alberici, a montes terra Gorlasca; et est per iustam mensuram tabulas septuaginta et octo. Quidem (j) et | ut ordo legis depossit ad hanc previdendam commutacione accesserunt super ipsas pecias terre ad previdendum, id sunt Giselbertus presbiter et pri|micerius de eadem ordine sancte Bergomensis Ecclesie et missus domni Ambrosii episcopi, de sub cuius regimine et potestatem invenitur esse, | una cum tribus ominibus Deum timentibus estimatoribus, quorum nomina Petrus et item Petrus seu Ciprianus, de loco Albano; quibus omnibus | rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt eo quod meliorata et amplata causa reciperet ipse arhidiaconus ad partem predicte sue cano|nice ab eodem Rotepaldo commutatore suo quam ei daret et ac commutacio inter eos lebus (k) ac firmiter fieri posset. Has autem suprascriptas pecies terre superius | dicte vel commutate cum superioribus et inferioribus suorum in integrum ipsi commutatores sibi unus alteri in vice commutacionis tradiderunt, faciendum | pars parti a die presenti quod ut supra in commutacione dederunt cum heredibus et successoribus suorum, iure proprietario nomine, quicquit voluerint | sine omni uni alterius suorumque eredibus vel successoribus contradicione. Et spoponderunt se ipsi commutatores sibi unus alteri cum heredibus et successoribus | suorum suprascriptas pecias terre superius commutate omni tempore ab omni contradicentes omines defensare: unde penas inter se posuerunt ut si quis ex ipsis | aut eredes vel successores suorum se de (l) hac commutacione removere quesierint et non permanserint (m) in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoqu|e omine iam nominates pecies terre sicut superius legitur non defensaverint, tunc illa pars que oc non conservaverint componat ad partem fidem ser|vantis (n) pena nomine suprascriptas pecias terre in duplum, sub estimacione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore meliorates fuerint aut valuerint, | quia sic inter eos convenit. Actum eadem civitate Bergamo. Unde duo commutaciones scripte sunt. Signum # manu(m) suprascripti Rotepaldi qui anc cartulam commutacionis fieri rogavit (o).
+ Gislebertus presbiter et primicerius missus ut supra (p) subscripsi.
+ Lanfrancus diaconus subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Petri et item Petri seu Cipriani, de eodem loco Albano, qui super ipsis rebus accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Ursoni et Giselberti legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Benedicti et Dominici seu Vualperti testes.
(ST) Garibaldus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) A pacuit
(b) A covenit
(c) Così A: si sottintenda pecia
(d) L'asta della q tagliata da un segno abbreviativo superfluo.
(e) La -e, aggiunta in un secondo momento sotto la voluta terminale della -s-, non poggia sul rigo.
(f) cu(m) - ca(m)po nell'interlineo e spostato sulla destra.
(g) A ipsi|ius
(h) pecia nell'interlineo.
(i) -ca nell'interlineo.
(j) L'asta di q- tagliata da un segno abbreviativo superfluo.
(k) Così A: si intenda legibus; cfr. docc. 213 nota (f), 231 nota (b), 239 nota (g), 240 nota (h).
(l) A sed, con d legata alla e precedente, e priva di segno abbreviativo.
(m) -er- corretto da altra lettera.
(n) A serv|vantis
(o) co(m)mutacionis - rogavit nel rigo sottostante, presso il margine destro.
(p) A sup, per omissione del segno abbreviativo.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis