Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

[(ST)] [In De]i nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milesimo quadragesimo nono, septimo die mense aprelis, |[inditione] secunda. Commutatio bone (a) fidei nosscitur esse contractus ut vice emtionis obtineat firmitates eodemque nexu oblil|[gant cont]radentes. Placuit itaque et bona convenit voluntates inter domnum Ambrosium umilem episcopum sancte Bergomensis |[Eclesie] nec non et inter Andreas presbiter custus eiusdem sancte Bergomensis Eclesie, qui professus est ex natione sua legem vivere Langobardorum (b), | ut in Dei nomine debeant dare, sicut a presenti dedit in primis ipse domnus Ambrosius episcopus, in causa commutationis nomine, | da parte predicti sui episcopati eidem Andrei presbiteri commutatore (c) suo presenti die suo iure abendum, id est petia una de terra | prativa iuris eiusdem episcopati sancte Bergomensis Eclesie, et pertinere videtur de capella Sancte Marie qui dicitur a Turre; et est ipsa pe|tia de terra posita non longe ad predicta civitate Bergamo, locus ubi dicitur Credatio: coeret ei a mane Adam, a reliquis partibus Benedic|ti; et est per iustam mensuram tabulas l(egitimas) decem et septem. Quidem ad vicem recepit ipse domnus Ambrosius episcopus ad partem |[pre]dicti sui episcopati seu ad partem eclesie predicte Sancte Marie ab eodem Andrea presbitero commutatore suo, similiter in | causa commutationis nomine, presenti die iuris ipsius episcopati et eiusdem capelle abendum (d), id est petia una de terra | aratoria iuris ipsius Andrei presbiteri que abere visus est in loco et fundo Cadenne Subteriore, locus ubi dicitur Ter|roncido: coeret ei a mane de heredes (e) quondam (f) Bezoni, a meridie Iohanni, a sera via, a montes item Iohanni (g); et est per iustam mensuram tabulas l(egitimas)| quinquaginta. Quidem et ut hordo legis depossit ad hanc previdendam commutationem accesserunt super ipses ter|re ad previdendum et estimandum, id sunt Giselbertus presbiter et primicerius de eadem ordine sancte Bergomensis Eclesie et | missus eidem domni Ambrosii episcopi, una cum tribus hominibus Deum timentes estimatoribus, quorum nomina sunt Lampertus et | Bezo seu Petrus de eadem civitate Bergamo; quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo quod me|liorata et ampliata causa reciperet ipse domnus Ambrosius episcopus ad partem ipsius sui episcopati et predicte capel|le abendum ab eodem Andrea presbitero commutatore suo quam ei daret, et hac commutatio inter eos legibus hac firmiter fie|ri posset. Has autem peties terre superius dicte vel commutate cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessio|nibus suorum in integrum ipsi commutatores sibi unus alteri in vice commutationis tradiderunt, fatiendum pars parti a di[e]| presenti quod ut superius in commutatione dederunt cum heredibus et successoribus suorum, iure proprietario nomine, quicquit volue|rint sine omni uni alterius suorum heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt se ipsi commutatores sibi | unus alteri in vice commutationis cum heredibus et successoribus suorum suprascriptes peties terre omni tempore ab omni contra|dicentes homines defensare: unde pena inter se posuerunt, ut si quis ex ipsis aut heredes vel successores suo|rum se de hac commutatione removere quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur vel | si ab unoquoque homine iam nominates peties terre non defensaverint ad invicem, tunc illa pars que hoc non con|servaverit (h) componat ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum sub estimatione in eis|dem vel in consimilis locis, sicut pro tempore meliorates fuerint aut valuerint, quia sic inter eos convenit. Et si | eidem domni Ambrosii episcopi seu Andrei presbiteri propter honorem sacerdotii eorum lex Romana aliquit impe|dit, nec liceat eis amodo ullo tempore nolle quod voluerunt, sed quod ab eis hic semel factum vel conscrip|tum est inviolabiliter conservare promiserunt, cum stipulatione subnixa. Unde due cartule commu|tationis uno tenore scripte sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
+ Andreas presbiter a me facta subscripsi.
+ Gislebertus presbiter et primicerius missus ut supra subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Lamperti et Bezoni seu Petri qui super ipses peties terre accesserunt et esti|maverunt ut supra.
Signum # manibus Liuperti et Iohanni legem viventes Romana (i) testes.
Signum # manibus Dominici et Adam seu Ambrosii legem viventes Langobardorum testes.
(ST) Petrus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) b- corretta da n
(b) A Longobardo
(c) A commutare
(d) d- corretta da altra lettera.
(e) h- pare aggiunta in un secondo momento.
(f) A qda per omissione del segno abbreviativo.
(g) Ioh(ann)i nell'interlineo.
(h) -ve- nell'interlineo.
(i) A Roma

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis