Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnacione domini nostri Iesu milesimo quinquagesimo primo, septimo kalendas novembris, indicione quinta. Commutacio bone | fidei nossitur esse contractum ut vicem emcionis obtineat firmitatem eodemque nexu oblicant contradantes. Placuit itaque et bona convenit voluntatem [inter]| domnus Adelbertus arhidiaconus de ordine sancte Bergamensis Ecclesie et filius quondam Rotepaldi, de loco Lavate, et Dominicus prepositus de ordine canonice Sancti Alexandri | filius quondam Petri dicitur de Rivola, nec non et inter Celsonem presbiterum de eadem ordine sancte Bergamensis Ecclesie et filius quondam item Celsoni, de Gu(m)mato, qui profesus est ex nacione sua [legem vive]re Langobardorum, ut in Dei nomine debeant dare, sicut a presenti dederunt in primis ipsi Adelbertus arhidiaconus et Dominicus prepositus [ei]dem Celsoni presbiter, in causa | commutacionis, suorum iure presenti die abendum, id est pecia una de terra cum casa una que est sala super abente, iuris ecclesie vel canonice Sanctorum Vicencii et Alexan|dri; et est terra ipsa constituta cum iam dicta casa intus eadem civitate Bergamo prope monasterio Sancti Mihaelis tantum via intermedium: coeret ei a mane ipsa via, a meridie |[A]deltrude, a sera Petri diacono, a montes predicti Dominici preposito et Lanfranci germanis; et est area de subbibsa (a) casa per iustam mensuram tabulas legitimas trex cum pedes simi|liter trex. Quidem ad vicem receperunt ipsi domnus arhidiaconus Adelbertus et Dominicus prepositus ad partem eiusdem suorum canonice ab eodem Celsone presbitero commutatore, | similiter in causa, presenti die iuris predicte suorum canonice abendum, id est petia una de terra vidata iuris ipsius Celsoni presbiteri commutatori suo, et est posita foris | eadem civitate Bergamo, locus ubi dicitur a Sancto Donato: coeret ei ad supra totam a trex partes Sancti Alexandri, a quarta parte Thomadi, in aliquit accessione in via publica; et | est area de sub ibibsa vinea per iustam mensuram tabulas legitimas quindecim. Quidem et ut ordo legis depossit ad anc previdendam commutacionem accesserunt super ip|ses pecies terre ad previdendum, id sunt Giselbertus presbiter et primicerius de eadem ordine sancte Bergamensis Ecclesie et filius quondam Vitaliani, de loco Curnasco, et missus domni Ambrosii episco|pi, de sub cuius regimine et potestatem esse invenitur, una cum tribus hominibus Deum timentibus estimatoribus, quorum nomina sunt Iohannes qui dicitur Dagiverti | et item Iohannes seu Liutefredus germanis filiis quondam Adreverti, de civitate Bergamo; quibus hominibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo |[quod] meliorata et ampliata causa reciperent ipsi arhidiaconus et prepositus ad partem predicte suorum canonice ab eodem Celsone presbitero commuta|tori suo quam ei daret, et ac commutacio inter eos lebus (b) hac firmiter fieri posset. Has autem pecies terre superius dicte vel commutate cum superioribus | et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suorum in integrum ipsi commutatores sibi unus alteri in vice commutacionis tradiderunt, faciendum | pars parti a die presenti quod ut supra in commutacione dederunt cum eredibus suorum, iure proprietario nomine, abendum quicquit voluerint sine omni uni | alterius suorumque heredibus vel successoribus contradicione. Et spoponderunt se ipsi commutatores sibi unus alteri cum heredibus et successoribus suorum suprascriptes peci|es terre superius commutate homni tempore ab omni contradicentes omines defensare: unde penas inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut eredes | vel successores suorum se de hac commutacione removere quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque omine | iam nominates pecies terre sicut superius legitur non defensaverint, tunc illa pars que hoc non conservaverint componat a partem fidem servantis pena | suprascriptas pecias terre in duplum sub estimacione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore melioratis fuerint aut valuerint, quia sic inter eos con|venit. Et si eisdem domni Adelberti et Dominici propter onorem suorum arhidiaconati et prepositi de lege Romana aliquit impedit, et nec liceat | eis amodo ullo tempore nolle quod semel voluerunt, set quod ab eis ic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promiserunt, cum stipu|lacione sunnixa. Unde due commutacionis uno tenore scripte sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
+ Celsus presbiter a me facta subscripsi (c). Gislebertus presbiter et primicerius missus ut supra subscripsi (d).
(L) Alexander presbiter et primicerius missus ut supra subscripsi (e).
(L) Arnaldus levita (f) subscripsi.
Signum # manibus Iohanni et item Iohanni seu Liutefredi qui super ipses pecies terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Giselberti et Martini legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Petri et Alberti seu Iohannis testes.
(ST) Garibaldus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) L'ultima -b- corretta da t
(b) Così A: si intenda legibus; cfr. docc. 170 nota (k), 213 nota (f), 239 nota (g), 240 nota (h).
(c) + - subscripsi su rasura di precedente sottoscrizione; al di sotto altra sottoscrizione completamente erasa.
(d) ut supra subscripsi sul rigo sottostante presso il margine destro.
(e) Di seguito altra sottoscrizione erasa.
(f) Segue a me facta eraso.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis