Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anni ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milesimo sexa|gesimo quinto, octavo kalendas novembris, inditione quarta. Commutatio bone fidei no|scitur esse contractus ut vice emtionis obtineat firmitatem eodemque nexu obli|cant contradantes. Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter domnum |Attonem humilem (a) episcopus sancte (b) Pergamensis Eclesie nec non et inter Odonem filius quondam | item Odoni, de loco Niardo, qui professus est legem vivere Romana ut in Dei nomine deb[e]|ant dare, sicut a presenti dedit in primis ipse domnus Atto episcopus eidem Odoni comuta|tori suo, in causa commutationis nomine suo iure presenti die abendum, id (c) est sorte | una masaritia cum casis et omnibus rebus terretoriis a se pertinentibus, iuris ipsius sui epis|copati sancte Pergamensis Eclesie, et est posita in predicto loco et fundo Niardo, nominative | sorte ipsa que tenta et laborata est per Paldello et Laurentius germanis; et est | sorte ipsa tota insimul estra pasculu et comunalia tabulas quattuorcenti | decem. Quidem ad vicem recepit ipse domnus Atto episcopus ad partem eiusdem sui episcopati | ab eodem Odo commutatore suo, similiter in causa commutationis nomine presenti die aben|dum iuris predicti sui episcopati, id est similiter sorte una masaritia cum casis et om|nibus rebus terretoriis a se pertinentibus iuris ipsius Odoni comutatori suo, et est posita | in loco et fundo Lauze; et est sorte ipsa similiter estra pasculum et comunalia (d)| per iustam mensuram tabulas legitimas quattuorcenti treginta et quinque. Quidem et ut | ordo legis deposcit ad hanc previdendam commutationem accesserunt super ipses sortes | ad previdendum et estimandum, id sunt Celsus presbiter de eadem ordine sancte Pergamensis | Eclesie et missus eidem domni Attoni episcopi una cum tribus hominibus Deum timentes | estimatoribus, quorum nomina subter leguntur; quibus omnibus rectum comparuit et ipsi esti|matores estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata causa reciperet ipse domnus | Atto episcopus ad partem ipsius sui episcopati ab eodem Odo commutatore quam ei daret et | ac comutatio inter eos legibus hac (e) fieri posset. Has autem sortes superius dicte vel commutate cum superioribus et inferioribus seu cum omni iure, iacentiis et pertinentiis in | integrum ipsi comutatores sibi unus alteri in vice commutationis tradiderunt, fatiendum | pars parti a die presenti quod ut supra in comutatione dederunt cum heredibus et suc|cessoribus suorum iure proprietario nomine quiquit voluerint sine omni uni alterius | suorumque heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt se ipsi commutatores | sibi unus alteri cum heredibus et successoribus suorum suprascriptes peties terre superius comuta|te omni tempore ab omni contradicentes homines defensare: unde pena inter se po|suerunt ut si quis ex ipsis aut heredes vel successores suorum se de ac comutatione | removere quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab uno|quoque homine iam nominates sortes (f) terre sicut superius legitur non defensaverint, tunc illa pars | que oc non conservaverit componat ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptes in duplum | sub estimatione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore meliorates fuerint | aut valuerint (g) sicut inter eos convenit. Unde due commutationis (h) uno tenore scrip|tę sunt (i). Et nec eis liceat amodo ullo tempore nollere (j), sed quod ab eis hic semel | factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promiserunt, cum stipulatione | subnixa (k). Actum intus castro de loco Leminne.
Signum # manum suprascripti Odoni qui hanc cartulam painam commutationis fieri rogavit.
Signum # manibus Bernardi et Teudaldi seu Dagiberti qui super ipses peties | terre acceserunt et estimaverunt et ut supra.
Signum # manibus Petri et Marcelli(l) legem viventes Romana testes.
Signum # manibus (m)Ubaldi et Loteri seu Iohanni testes.
(ST) Lanfrancus (n) notarius scripsi, post (o) traditam complevi et dedi.

(a) -l- corretta su t
(b) -p(iscopu)s s(an)c(t)e su rasura.
(c) i- alta, corretta sull'occhiello di una d principiata.
(d) A comuna
(e) Così A: si sottintenda firmiter
(f) sortes corretto da peties, con s- corretta su p , -r- su t e -t- da i
(g) -a- ripassata.
(h) Così A: si sottintenda cartule
(i) s- corretta su altra lettera.
(j) Così A per nolle e si sottintenda quod voluerunt
(k) -a ripassata.
(l) Tra -r- e -c- rasura di una lettera, forse s
(m) m- corretta su altra lettera.
(n) La seconda -a- forse corretta da altra lettera
(o) p- corretta da s

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis