Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anni ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milesimo sexagesimo septimo, pridie kalendas de | cembris, inditione quinta. Commutatio bone fidei noscitur esse contractus ut vice emtionis optineat firmita | tem eodemque nexu oblicant contradantes. Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter Marinum presbiterum et pre | positum de ordine eclesie seu senedohio (a) Sancti Alexandri ubi eius sanctum requiescet corpus, sita eclesia ipsa foris et prope | civitate Bergamo, nec non et inter Dav[id filius][quon]dam Alkinde (b), de loco Leminne, qui professus est legem vivere Langobardorum | ut in Dei nomine debeant dare, [sicut a prese]nti dedit in primis ipse Marinus presbiter et prepositus eidem David comutatori | suo in causa comutationis nomine presenti die abendum suo iure id est petia una de terra casteneta iuris eiusdem eclesie | seu canonice Sancti Alexandri, et est posita in predicto loco et fundo Leminne, locus ubi dicitur Pusano: coeret ei | a mane ipsius David, a meridie similiter, a sera Sancti Salvatoris, a montes similiter ipsius David; et est per iustam mensuram tabulas | legitimas tredecim. Quidem ad vicem recepit ipse Marinus presbiter et prepositus ab eodem David commutatore suo | similiter in causa commutationis nomine ad partem predicte eclesie seu canonice Sancti Alexandri presenti die iuris pre | dicte eclesie abendum, id est petia una de terra aratoria iuris predicti David, et est posita in eodem loco et fundo | Leminne, locus ubi dicitur in Agro: coeret ei a mane Prandoni, a meridie ipsius David que sibi reservat, a sera Alberti, | a montes Petri; et est per iustam mensuram tabulas legitimas vigincti et due et dimidia. Quidem et ut ordo legis | deposcit ad hanc previdendam commutationem accesserunt super ipses peties terre ad previdendum et estimandum, id | sunt Girbertus presbiter de eadem ordine seu canonice Sancti Alexandri et missus suprascripti Marini presbiteri et prepositus| una cum tribus hominibus Deum timentes estimatoribus, quorum nomina subter leguntur; quibus hominibus rectum comparu | it et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata et ampliata causa reciperet ipse Ma|rinus presbiter et prepositus ad par[tem e]iusdem eclesie seu canonice Sancti Alexandri ab eodem David commutatore suo | quam ei daret, et ac comutatio inter eos legibus hac firmiter fieri poset (c). Has autem peties terre superius dicte vel com | mutate cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suarum in integrum ipsi comutatores sibi unus | alteri in vice comutationis tradiderunt, fatiendum pars parti a die presenti quod ut supra in commutatione dede | runt cum heredibus (d) et successoribus suorum iure proprietario nomine quiquit voluerint sine omni uni alterius suorumque | heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt se ipsi comutatores sibi unus alteri in vice comutatio | nis cum heredibus et succesoribus suorum suprascriptes peties terre superius comutate omni tempore ab omni contradicen | tes homines defensare. Unde pena inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut heredes (e) vel succesores suorum se | de hac commutatione removere quesierint et non permanserit in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque | homine iam nominates peties terre sicut superius legitur non defensaverint ad invicem, tunc illa pars que hoc non conservaverit (f) componat | ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum, sub estimatione in eisdem vel in consimilis locis sicut pro tempo | re meliorates fuerint aut valuerint, quia sic inter eos convenit. Et si eidem Marini presbiteri et prepositus propter honorem sacerdo | tii sui lex Romana aliquit impedit, nec eum liceat amodo ullo tempore nolle quod voluit, sed quod ab eo hic semel | factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promisit, custipulatione (g) subnixa. Unde (h) commutationis uno tenore scrip|te sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
Signum # manum suprascripti David qui hanc painam commutationis fieri rogavit (i).
(L) Gerbertus presbiter missus subscripsi et sum (j) p(resens)(k).
Signum # manibus Arialdi et Iohanni seu Arlimbaldi qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Giselberti et Iohanni legem viventes Romana testes.
Signum manibus Lanfranci et Petri testes.
(ST) Petrus iudex rogatus subscripsi.
(ST) Lanfrancus notarius scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) Così A.
(b) Alkinde aggiunto in un secondo tempo nell'apposito spazio lasciato in bianco.
(c) Tra -s- e -e- una c erasa
(d) -r- corretta su altra lettera.
(e) -d- parzialmente su rasura.
(f) Il secondo tratto della seconda -v- corretto su altra lettera, forse t
(g) Così A.
(h) Così A: si sottintenda due cartule
(i) -g- corretta su altra lettera.
(j) A su, nell'interlineo.
(k) La sottoscrizione di Gerberto appare inserita in un secondo tempo tra quella dell'autore e quella degli altri estimatores

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis