Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anni ab incarnacione domini nostri Iesu Christi milesimo sexagesimo octavo, septimo die mense genuarius, indicione quinta. Commutacio bone fidei (a) nossitur esse [contrac]| tum ut vice emcionis obtineat firmitate eodemque nexu oblicant contradantes. Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter domno Marino presbitero et proposito de ordine |canonice Sancti Alexandri , abitator civitate(b), nec non et inter Attonem not(arium) et filius quondam Lazaroni iudex, de eadem civitate Bergamo, qui profesus est legem vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debeant [dare], | sicut a presenti dedit ipse domnus Marinus presbiter et prepositus eidem Attoni not(ario) in causa commutacionis suo iure a presenti die abendum, id est pecia una de terra buscuosa cum omni (c) iuris predicte canoni|ce, et est posita foris in mons ipsius civitatis, locus ubi dicitur Cadenasco: coeret ei a mane Altrude, in aliquit aqua (d), a meridie Stefani, in aliquit Iohanni, in aliquit Andrei, a sera via, in aliquit Sancti Elie, | in aliquit Vincencii, in aliquit de eredes quondam Luvaldi, a montes Sancti Laurencii; et est suprascripta pecia de terra buscuosa per iustam mensuram iuges legitimes due et perticas iugiales legitimes similiter due. Qui | dem ad vicem recepit ipse domnus prepositus a parte predicte sue canonice ab eodem Attone commutatore suo, id sunt pecies sex de terra campive, iuris predicti Attoni, et est (e) posite in fun | do Bonate Supteriore. Primo campo locus ubi dicitur a Strada: coeret ei a mane via, a meridie vel sera Sancti Victori, a montes Loteri; et est per iustam mensuram perticas iugiales trex et tabulas legitimas quatuor. | Secundo campo locus ubi dicitur Cisinaco: coeret ei a mane de eredes quondam Andelberti, a meridie Petri, a sera nobis reservamus, a montes Ariberti; et est per iustam mensuram tabulas legitimas triginta et octo et | dimidia. Tercio campo locus ubi dicitur Rasole: coeret ei a mane Petri, a meridie et sera Iohanni, a montes Giselberti; et est per iustam mensuram perticas iugiales legitimas due. Quarto campo estat locus ubi dicitur | Albaria: coeret ei a mane Petri, a meridie muraria; et est per iustam mensuram tabulas legitimas viginti et septem cum pedes legitimos quattuor. Quinto campo ibi prope: coeret ei a [mane]|Iohanni, a meridie Bonommi, a sera Sancti Vincencii, a montes Ufredi; et est per iustam mensuram tabulas legitimas viginti et trex et dimidia. Sesto campo locus ubi dicitur Palsola: coeret ei a mane |Teudaldi, a meridie Petri, a sera Iohanni, a montes Sancti Georrii; et est per iustam (f) tabulas viginti et octo cum pedes legitimos octo. Quidem et ut ordo legis depossit ad anc previdendam commutacionem accesse | runt suprascriptes pecies terre ad previdendum, id sunt Teudaldus diaconus de eadem ordine canonice Sancti Alesandri et filius quondam Iohanni, de loco Salto, et missus suprascripti domni Marini presbiteri et | preposito una cum tribus ominibus Deum timentibus estimatoribus (g), quorum nomina sunt Alesandrus et Liutefredus seu Iohannes, de eadem civitate Bergamo; quibus omnibus rectum compa | ruit et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata et apta (h) causa reciperet ipse domnus prepositus ab eodem Attone commutatore suo quam ei daret, et ac | commutacio inter eos lebus (i) hac firmiter fieri posset (j). As autem suprascriptes pecies terre vel commutate cum superioribus (k) et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suorum in integrum ipsi commutato | res sibi unus alteri in vice commutacionis tradiderunt, faciendum pars parti a presenti die quod ut supra in commutacione dederunt cum eredibus et successoribus suorum iure | proprietario nomine quicquit voluerint sine omni uni alterius suorumque eredibus vel successoribus suorum contradicione. Et sponderunt (l) se ipsi commutatores sibi unus alteri cum eredibus vel successoribus suorum suprascriptes (m)| pecies terre superius commutates omni tempore hab omni contradicente homines defensare. Unde penam inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut eredes vel successores suorum se de | ac comutacio removere (n) quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque iam nominates pecies terre sicut supra legitur non defensaverint, tunc illa pars | que oc non conservaverint componat a parte fidem servantis pena nomine suprascriptes pecies (o) terre in duplum sub estimacione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore meliorate fuerint | aut valuerint, quia sic inter eos convenit. Et si eisdem domni Marini preposito propter onorem sacerdocii sui de lege Romana aliquit impedit et nec liceat ei amodo ullo tempore | nolle (p) quod semel volui, set quod ab eo ic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promisit, cum stipulacione sunnixa. Unde due commutacionis (q) uno tenore | scripte (r) sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
(ST) Ato notarius a me facta subscripsi.
+ Teudaldus levita missus subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum (s) Liutefredi et Alexandri seu Iohanni qui super ipsis rebus hacceserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Giselberti et Iohanni legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Alberti et Giselberti (t) seu Alexandri testes.
(ST) Garibaldus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) A fiedei
(b) Si sottintenda Bergamo
(c) cu(m) om(n)i nell' interlineo.
(d) aqua nell' interlineo, al di sopra di semita, espunto e depennato.
(e) Così A.
(f) Così A: si sottintenda mensuram
(g) -atoribu- su rasura.
(h) -a finale con l'occhiello ripassato e ampliato.
(i) Così A.
(j) -t corretta su m
(k -o- corretta da b, tramite rasura dell'asta.
(l) Così A.
(m) A ripete, a capo, s(upra)s(crip)tes
(n) La prima -e- corretta su altra lettera.
(o) -es su rasura.
(p) Segue rasura per una lettera.
(q) Si sottintenda carte
(r) scripte su rasura.
(s) s(upra)s(crip)tor(um) nell'interlineo.
(t) La seconda -e- corretta da i.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis