Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Ieh(s)u (a) Christi millesimo sexagesimo octavo, mense | augusti, inditione sesta. Comutatio bone fidei noscitur esse contractus ut vice emptionis | obtineat firmitatem eodemque nexu obligant contrahentes. Placuit itaque, bona convenit voluntas inter domnum Marinum presbiterum et prepositum de ordine Sancti Alexandri Bergomensis Ecclesię nec non | et inter Sivuardum filium quondam Lazari, de civitate Bergamo, qui professi sunt ex natione sua lege vivere | Langobardorum, ut in Dei nomine debeant dare sicut a presenti dedit in primis ipse domnus Marinus presbiter et pre|positus eidem Sivuardi comutatori suo in causa comutationis nomine suo iure presenti die habendum, id | sunt petie due de terra vidata iuris ipsius ecclesię Sancti Alexandri, et sunt posite foris eadem civita|te prope via Sancti Vigilii. Prima petia: coeret ei a mane Benedicti, a meridie et sera ipsius Sivuardi comu|tatori, a montes via; et est area eius per mensuram iustam tabulas legiptimas duodecim. Secunda ibi prope: coeret ei a mane (b)| iamdicti Sivuardi, a meridie et sera predicti Sancti Alexandri, a montes via; et est area eius per mensuram iustam tabulas | legiptimas quattuordecim. Quidem ad vicem recepit ipse domnus Marinus presbiter et prepositus ad partem predictę ecclesię | ab eodem Sivuardo comutatore suo similiter in causa comutationis nomine presenti die suo iure habendum, | id sunt petie quinque de terra iuris ipsius Sivuardi comutatori suo, et sunt posite in loco et fundo Lava|te. Prima dicitur Runca: coeret ei a mane sibi reservavit, a meridie Sancti Vincentii, a sera et montes suprascripti Sancti Alexan|dri; et est per mensuram iustam perticas legiptimas duas. Secunda dicitur Pratum: coeret ei a mane de comitibus, a meridie Sancti Alexandri(c), a sera Sancti Vincentii, a montes sariola; et est per mensuram (d) iustam tabulas legiptimas septuaginta. Tertia dicitur Run | ca (e): coeret ei a mane iamdicti Sancti Alexandri, a meridie Ambrosii, a sera de comitibus, a montes iamdicti Sancti Vincentii; et est | per mensuram iustam tabulas triginta et octo. Quarta petia dicitur Pirolo: coeret ei a mane Sancti Ambrosii, a meridie Romal | di, a sera suprascripti Sancti Alexandri, a montes via; et est per mensuram iustam perticas legiptimas tres. Quinta dicitur Caporeo: coe | ret ei a mane et sera Sancti Alexandri, a meridie ipsius Sivuardi; et est per mensuram iustam perticas legiptimas duas. Qui | dem et ut (f) ordo legis deposcit ad hanc previdendam (g) comutationem accesserunt super ipsas petias terre | ad previdendum (h) et estimandum id (i) sunt Teudaldus diaconus et filius quondam Iohanni, de loco Salto, et mis | sus eiusdem Marini presbiteri et prepositi una cum tribus aliis hominibus Deum timentibus, quorum nomina sunt Atto | notarius et filius quondam Lazari et Liutefredus filius quondam Borningi seu Gislebertus Vuelfus habitato | res eadem civitate, quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt et di | xerunt eo quod melioratam et ampliatam causam reciperet ipse domnus Marinus presbiter et prepositus ad pa | rtem predictę ecclesię ab eodem Sivuardo comutatore suo quam ei daret et hec comutatio inter eos (j)| legibus ac firmiter fieri potest. Has autem (k) petias terre superius dictas vel comutatas cum superioribus et in | ferioribus seu cum finibus et accessionibus suarum in integrum ipsi comutatores sibi unus alteri in vicem comu | tationes (l) tradiderunt, fatiendum pars parti a die presenti quod ut supra in comutatione de | derunt cum heredibus vel successoribus suorum iure proprietario nomine quicquid voluerint sine omni unius alterius suorumque heredibus vel successoribus (m) contraditione. Et spoponderunt se ipsi comutatores sibi unus | alteri cum heredibus vel successoribus suorum suprascriptas petias terrę (n) omni tempore ab omni contradicente homine de | fensare. Unde penam inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut heredibus vel successoribus suorum se de hac | comutatione removere quesierint et non permanserint (o) in eis omnia qualiter superius legitur vel si ab | unoquoque homine iamnominatas petias terrę non defensaverint, tunc illa pars que hoc non conservaverit (p)| componat parti fìdem servanti penam nomine suprascriptas petias terrę in duplum sub estimatione, melioratas (q)| in eisdem vel in consimilis locis, quia sic inter eos convenit. Et si eidem Marino presbitero et preposito propter honorem | sacerdotii sui lex Romana aliquid impedit, nec liceat ei amodo ullo tempore nolle quod voluit, | set quod ab ipso ic semel factum est inviolabiliter conservare (r) promisit, cum stipulatione subnixa; unde | due comutationes (s) uno tenore scripte sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
Signum # manus suprascripti Sivuardi qui hanc cartulam comutationis fieri rogavit.
+ Teudaldus levita missus subscripsi.
Signum ### manibus suprascriptorum Attoni et Gisleberti seu (t) Liutefredi qui super ipsas petias terre acces | serunt (u) et estimaverunt ut supra (v).
Signum ## manibus Gisleberti et Iohanni testes Romana lege viventes.
Signum ### manibus Ambrosii et Redaldi seu Alexandri testes.
(ST) Arnaldus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) Così A.
(b) a m(an)e nell'interlieno.
(c) Alexa- su rasura.
(d) m(en)sura(m) nell'interlineo.
(e) -n- nell'interlineo per mancanza di spazio infine di rigo.
(f) ut nell'interlineo.
(s) -n- nell'interlineo sul nesso et in luogo di e
(h) Il primo tratto di -u- corretto su a.
(i) -d su rasura.
(j) -s nell'interlineo per mancanza di spazio infine di rigo.
(k) aut(em) nell'interlineo.
(l) Così A.
(m) iure - successorib(us) nell'interlineo, preceduto da un signum crucis come richiamo e con v(e)l successorib(us) al di sopra dell'aggiunta interlineare suor(um)q(ue) hered(um) per mancanza di spazio in fine di rigo.
(n) Segue s erasa.
(o) Il segno abbreviativo sull'asta di p- ripassato.
(p) conservaverit su rasura di defensaverint
(q) -s nell'interlineo per mancanza di spazio infine di rigo.
(r) A c(on)serva
(s) A comutaones
(t) Segue l erasa.
(u) La prima -s- nell'interlineo per mancanza di spazio infine di rigo.
(v) Segue rasura per 2 lettere.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis