Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anni ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milesimo septuagesimo secundo, mense iunius, inditione decima. Comutatio bone fidei | noscitur esse contractus ut vice emtionis optineat firmitatem eodemque nexu oblicant contradantes. Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter | domnum Adelbertum arhidiaconum sancte Bergamensis Eclesie et filium quondam Teudaldi, de loco Raudona, nec non et inter Matheum filius Dagiberti, de | eadem civitate Bergamo, qui professi sunt ex natione eorum legem vivere Langobardorum, ut in Dei (a) nomine debeant dare, sicut a presenti dedit in primis ipse | domnus Adelbertus arhidiaconus eidem Mathei commutatori suo in causa commutationis nomine, suo iure presenti die abendum, id est petia una de terra prativa | iuris eclesie (b) Sancti Vincentii, et est posita foris et prope eadem civitate Bergamo, locus ubi dicitur Prato Cacavoni: coeret ei a mane Iohanni, a meridie muro ipsius civita | tis, a sera Sancti Alexandri, a montes curit aqua que dicitur Lantro (c); et est per iustam mensuram tabulas legitimas octuaginta. Quidem ad vicem recepit ipse | domnus Adelbertus arhidiaconus ab eodem Matheo commutatore suo, per consensum et larietatem suprascripti Dagiberti genitori suo consensum (d), similiter in causa comuta | tionis nomine presenti die abendum iuris predicte eclesie Sancti Vincentii, id sunt peties trex de terra iuris predicti Mathei, et sunt posite in loco | et fundo Calcinate. Prima petia de terra que est sedimen et prato uno tenente locus ubi dicitur Balbiago: coeret ei a mane via, a meridie Petri, a sera et | montes eiusdem Sancti Vincentii; et est per iustam mensuram perticas iugiales quattuor. Secunda petia de terra que est prativa ibi prope: coeret ei a mane | et meridie eiusdem Sancti Vincentii (e), a montes comunalia; et est per iustam mensuram tabulas legitimas undecim (f). Tertia petia de terra que est campo, locus ubi dicitur in Campania: | coeret ei a mane Arialdi, a meridie Giselberti comes, a sera vel montes eiusdem Sancti Vincentii; et est per iustam mensuram perticas iugiales septem. |Quidem et ut ordo legis deposcit ad hanc previdendam comutationem accesserunt super ipses peties terre (g) ad previ | dendum et estimandum, id sunt Iohannes diaconus de eadem ordine seu eclesie S[ancti Vin]centii et missus eiusdem domni Adelberti arhidiaconi una cum tribus | hominibus Deum timentes estimatoribus, quorum nomina subter legitur, quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimaverunt et dixerunt eo quod melio | rata et ampliata causa reciperet ipse domnus Adelbertus arhidiaconus ad partem eiusdem eclesie Sancti Vincentii ab eodem Matheo comutatore suo | quam ei daret et ac comutatio inter eos legibus ac firmiter fieri posset. Has autem peties terre superius dicte vel comutate cum superioribus et inferio | ribus seu cum finibus et accesionibus suarum in integrum ipsi comutatores sibi unus alteri in vice comutationis tradiderunt, fatiendum pars parti | a die presenti quod ut supra in comutatione dederunt cum heredibus et successoribus suorum iure proprietario nomine quiquit voluerint sine omni uni | alterius suorumque heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt se ipsi comutatores sibi unus alteri cum heredibus et succesoribus suorum suprascriptes | peties terre superius comutate omni tempore ab omni contradicentes homines defensare. Unde pena inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut heredes | vel successores suorum se de ac comutatione removere quesierint et non permanserit in ea (h) omnia, qualiter superius legitur vel si ab unoquoque | homine iam nominates peties terre sicut superius legitur non defensaverit ad invicem, tunc illa pars que hoc non conservaverit componat ad partem fidem | servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum sub estimatione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore meliorates fuerint aut | valuerint, quia sic inter eos convenit. Unde due cartule comutationis uno tenore scripte sunt. Et si eidem domni Adelberti arhidiaconi propter | honore arhidiaconati sui lex Romana aliquit impedit, nec liceat eum amodo ullo tempore nolle quod voluit, sed quod ab eo ic semel fac | tum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promisit, cum stipulatione subnixa. Unde (i) suprascripta civitate Bergamo.
+ Iohannes diaconus missus ut supra subscripsi.
Signum # manum suprascripti Mathei qui hanc cartulam comutationis fieri rogavit.
Signum # manum suprascripti Dagiberti qui ei in omnia ut supra consensit.
Signum # manibus Giselberti et Oddoni seu Ottoni qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Petri et item Petri legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Alberti et Petri seu item Petri legem viventes Langobardorum testes.
(ST) Lanfrancus notarius scripsi, post traditam complevi et | dedi.

(a) d- corretta da t
(b) e- corretta su altra lettera.
(c) L- corretta su altra lettera.
(d) Così A, con ripetizione del termine già espresso.
(e) Vincentii nell'interlineo.
(f) un- su rasura di 3 o 4 lettere.
(g) A ripete accesser(unt) - t(er)re
(h) e- corretta da altra lettera.
(i) Così A: si sottintenda, tra unde e s(uprascrip)ta, due cartule uno tenore scripte sunt. Actum

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis