Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi millesimo septuagesimo septimo, | mense febroarius, inditione quintadecima. Comutatio bone fidei nosscitur esse contractus ut vi | cem emptionis obtineat firmitatem eodemque nexu obligant contrahentes. Placuit itaque | bona convenit voluntas inter Ambrosium subdiaconum (a) et (b) cimiliarca (c) de ordine Sancti Vincentii Per | gomensis Ecclesie et filium Oberti, de loco Muzo, nec non inter Aldeprandum filium quondam Leobardi, de eadem | civitate, qui professi sunt ex natione sua lege vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debeant | dare sicut a presenti dedit in primis ipse Ambrosius cimiliarca eidem Aldeprando (d) comutatori (e)| suo in causa comutationis nomine suo iure presenti die habendum, id est petia una de terra | que est arva iuris ecclesie Sancti Salvatoris, et est posita foris predicta civitate (f) in loco qui dicitur | Prato Malo: coeret ei a mane et montes via, a sera Andrei, a meridie rivus aque; et est per mensuram iustam | tabulas centum vigincti, et si amplius fuerit in presenti pagina (g) comutationis maneat. Quidem ad vicem | recepit ipse Ambrosius cimiliarca ad partem predicte ecclesie Sancti Salvatoris ab eodem Alde | Oprando comutatore suo in causa comutationis nomine suo iure presenti die habendum id est |petia una de terra aratoria iuris ipsius Aldeprandi, et est posita in loco et fundo Ollene| et iacet in loco qui dicitur Castenedello: coeret ei a mane et sera Urlandi(h), a meridie Pauli, a montes Iohanni; et est per | mensuram iustam perticas tres. Quidem et ut (i) ordo legis depossit ad hanc previdendam comutationem ac | cesserunt super ipsas petias terre ad previdendas et estimandas id est Andrea presbiter, de suprascripto Ollene| et missus eiusdem Ambrosii una cum tribus aliis hominibus Deum timentibus, quorum nomina sunt Matheus et Iohannes| et item Iohannes, de predicta civitate, estimatores, quibus omnibus rectum comparuerit (j) et ipsi estima | tores estimaverunt (k) et dixerunt eo quod melioratam et ampliatam rem acciperet ipse Ambrosius ci | miliarca ad partem predicte ecclesie ab eodem Aldeprando comutatore suo quam ei daret et hec (l) co | mutatio inter eos legibus ac firmiter fieri potest. Has autem petias terre superius dictas vel comutatas | cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suarum in integrum ipsi comutatores sibi unus alteri in vicem comutationes tradiderunt, fatiendum pars parti a die presenti quod ut supra in | comutatione dederunt cum heredibus vel successoribus suorum iure proprietario nomine quicquid voluerint, sine | omni unius alterius suorumque heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt se ipsi comutatores sibi | unus alteri cum heredibus vel successoribus (m) suorum suprascriptas petias terre superius comutatas omni tempore ab omni | contradicente homine defensare. Unde penam inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut heredibus vel successoribus | suorum se de hac comutatione removere quesierit et non permanserint in eis omnia qualiter superius | legitur vel (n) si ab unoquoque homine iam nominatas petias terre non defensaverint (o), tunc illa pars que (p) hoc (q) non | conservaverit componat parti fidem servanti penam nomine suprascriptas petias terre in duplum sub estimati | one melioratas (r) in eisdem vel in consimilis locis, quia sic inter eos convenit. Et si eidem Ambrosio *** (s) propter ho | norem sui lex Romana aliquid impedit nec liceat ei amodo ullo tempore nolle quod voluit, sed quod ab | ipso ic semel factum est inviolabiliter conservare promisit, cum stipulatione subnixa. Unde due cartule comu | tationis uno tenore scripte sunt. Actum in suprascripta civitate Pergamo.
Signum # manus suprascripti Aldeprandi qui hanc cartula comutationis fieri rogavit.
+ Andreas presbiter missus ut supra subscripsi.
Signum ### manibus suprascriptorum Mathei et Iohanni et item Iohanni qui suprascriptas petias terre accesserunt et estimaverunt ut supra (t).
Signum ## manibus Stefani et Iohanni testes Romana lege viventes.
Signum ### manibus Petri et Andrei seu Iohanni testes Langobardorum.
(ST) Arnaldus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) sub- su rasura, probabilmente di archi
(b) A ripete et per essere risultato il primo attaccato all'ultima lettera della parola precedente e quasi conglobato in essa.
(c) -ca nell'interlineo.
(d) A Aldeprandoi
(e) -ri nell'interlineo per mancanza di spazio in fine di rigo.
(f) -te nell'interlineo.
(g) -n- nell'interlineo.
(h) -i nell'interlineo.
(i) ut nell'interlineo.
(j) Così A.
(k) -ma- nell'interlineo.
(l) Su -e- segno abbreviativo superfluo.
(m) -o- corretta su b
(n) v(e)l su rasura.
(o) -i- corretta da u mediante espunzione del secondo tratto di quest'ultima.
(p) Segue si eraso.
(q) h- corretta da b, come pare; su -o- segno abbreviativo superfluo.
(r) A melioritas
(s) Spazio bianco per circa 7 lettere.
(t) ut supra sul rigo soprastante presso il margine destro.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis