Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

[§][Belinus] i(uratus) t(estatur) sicuti continetur infra terminos quos designavit et intra designationem quam fecit potestatibus esse feudum Obizonis et fratris sui a Sancta Iulia et Sancte Iuliæ. |[In]terrogatus (a) quomodo sit, r(espondit) homines Obizonis de Lucirana omni anno pro hac tenuta dare duas falces et uno rastellatorem et duos boves |[ad tr]aendum fenum da prada Brixiam ad fenile Sancte Iulie; et dicit se vidisse multotiens homines predicte ville ita facere ut dixit et secum, quia dicit |[se] cum suis vicinis de Presenaca Sancte Iulie dare omni anno falcem (b) unam pro portione Alberti de Calcaria quæ est contigua portione Obizonis. Item dicit se |[fu]isse ibi ubi Belinus de Lucirana divisit vallem Corbatam et Polchetum cum Vualberto, qui a(m)bo vendiderunt Iohanni Runculo de Mostoline et |[Ambro]sio de Cercleto erbam qui erat in locis illis pro duobus denariis carum, et hoc dicit fuisse iuxta .XX. annos. Item dicit se vidisse homines de Lu|[cir]ana taliare et buscare in hac lite quando ipse taliabat et buscabat in sua sorte, et hoc dicit homines de Lucirana (c) facere videntibus hominibus |[de][S]erle et non contradicentibus. Item dicit se audisse a patre suo et a quibusdam veteribus hominibus de villa sua quod homines de Serle debent ire cum tribus maliis per tru|[[....]]u(us)sque litis usque in pertinentia Gavardi, sed non debent pascere in hac lite, et dicit semet hoc vidisse. Item dicit se vidisse octo metas vel |[[....]]e(m) factas fuisse in preterito anno ab hominibus de Serle in hac lite et per vim. Interrogatus de vi, r(espondit) homines de Serle adunatos venisse et metas |[feci]sse, et tunc dicit Vuidonem de Lurcina ibi venisse et eis contradixisse et nichil valuisse, et dicit semet c(om)bussisse tres metas, erant in |[predicta] tenuta. Item dicit se vidisse Belinum ferire et verberare Cedraminbulciam in hac lite, quia custodiebat ibi boves. Item dicit |[miss]os abbatis a decem annis ingaziase partem huius litis et per vim dicit hoc fecisse. Item dicit se cum suis vicinis levasse calcariam |[[.....]] sua tenuta quæ dividitur ab hac lite, et tunc venisse homines de Serle (d) cum abate et suis hominibus et proiecerunt eam in terra; quo facto |[dicit quod] vicinos suos conquestos fuisse trevuanis, scilicet Carnerevalio et Iulio et Attoni Oculusbovis, et ipsi fecerunt emendare |[pro tribus libris] et .X. solidis. Item dicit disscordiam huius litis et partis Alberti de Calcaria et illorum de Lavellolongo positam fuisse in se |[[......]] et in Petro de Nuvolento et in Zuca de Mostolina per abatem et homines de Serle et illorum de Pospezo et per abatem et homines de Serle |[[...]] remansisse quod finita non fuit. Interrogatus si hec lis sit de curte Sancti (e) Petri, r(espondit) se nescire (f), set dicit esse Sancte Iulie, de districto | hominum Obizonis. Interrogatus si sit Sancti Petri, r(espondit) se nescire. Item dicit terminos ad se designatos (g) a patre suo et a Calvo et a | Belino et a Bonaldo et filio suo, antiquis hominibus, designatos sibi fuisse et terminos esse inter sortem Fabriane et sortem Sancte | Iulie.
§ Guido de Lurcina i(uratus) t(estatur) idem de terminis a Belino designatis quod Belinus, preter de patre Belini et quod (h) ostenderunt sibi oculis decum de Sobiana |[s]et dicebant terminum esse et dicit designatam litem esse Sancte Iulie et feudum Obizonis. Interrogatus quomodo sit, r(espondit) se cum suis vicinis qui tenent de hac sorte | dare duas falces missis Sancte Iulie et pro alia sorte dant rastellatorem et duos boves ad traendum fenum. Item dicit se cum patre suo | a t(em)pore terremotus (1) et absque patre taliase et buscase in hac lite et vidisse vicinos suos idem facere et fenum secare, hominibus de Serle vi|dentibus et non contradicentibus, nisi ad .X. annis vel novem. Item dicit se cum puer erat invenisse quendam hominem de Serle facientem fenum in hac li|te, et tunc ipse fugit et ipse, scilicet testis, tullit fenum; postea dicit se invenisse Loterium de Cannina (i) facientem fenum in hac lite et abstu|lit sibi pignus pro quo dedit sibi nummum unum. Item dicit quadam metam factam fuisse per homines de Serle in Manzono, et ipse fecit co(m)burere et | sex anni sunt. De metis factis in preterito anno dicit idem quod Belinus. Item dicit homines de Serle per (j) vim fecisse quendam calcariam in hac lite et tunc dicit | vicinos suos et Obizonem hominibus de Serle ut desisterent se non fecerunt, et tres anni sunt, ut sibi videtur. De alia calcaria et de mendo idem | quod Bellinus et de transitu malgarum secundum auditum idem quod Bellinus. De curte Sancti Petri et de districto idem quod Bellinus, set dicit se suos vicinos | debere distringi et distringuntur per Obizonem. Item dicit abatem et homines de Serle ingaciasse partem huius litis per vim et a .X. annis. De placito (k) | et disscordia huius litis et aliarum partium idem quod Belinus, quod non fuit in se posita, et addit quod Vuaserlanda, qui tunc erat trivuanus, venisset | ad Sanctam Stephaniam et discise supra populum in ecclesia Sancte Stephanie: 'Notum sit vobis quod abas et homines de Serle noluerunt audire finem | et sententiam, et idcirco tenemus pignus eorum et blasphemamus eos et dicimus tenutam esse illorum de Marcuzo (l)', et hoc dicebat se facere | consilio sociorum suorum (m).
§ Vitalis filius Belini i(uratus) t(estatur) de terminis et de transitu malgarum idem quod Guido idest dicit se cum patre suo esse, cum | puer esset, ad cisternam, et tunc erat ibi Cedraminbulcia de Serle qui custodiebat boves ibi, et cum noluisset recedere per patrem suum dicit | patrem suum fortiter verberase eum et expulisse eum. De falcibus et bubus et rastellatore idem quod Bellinus. Item dicit querimonia factam fuisse | per homines de Marguzo et per d(omi)nos trevuanis, silicet Raimundo de Porta et Carnelevalio (n) et sociis eorum occasione calcarie destructe per | homines de Serle; unde dicit d(omi)nos et vicinos habuisse pro mendo plus tribus libris. Postea dicit se fuisse in ecclesia Sancti Petri, ubi audivit unum de trevuanis |[di]cere abati ut staret et audiret quod trevuani volebant dicere de disscordia que erat inter ipsum et homines de Marchuzo et d(omi)nos, et tunc Girardus |[de B]urnado fecit ei signum et abas surrexit et cepit recedere et homines de Serle similiter; et tunc unus de trevuanis dixit eis: 'Ne recedatis, quia |[nos t]enebimus (o) vobis pignus et dabimus vobis blasmum (p)'; tandem non steterunt. De Vuaserlanda idem quod Vuido. De discordia in Belino et in sociis postea |[pos]ita idem quod Belinus, preter quod non fuit in se posita. De curte Sancti Petri interrogatus et districto Lurcine idem quod Vuido (q).
§ Vuacius de Lurci|na i(uratus) t(estatur) de terminis et qualiter sit Sancte Iulie esse idem quod ceteri, et dicit a quinquaginta annis se, vicinos suos tenuisse hanc litem buscando | et secando fenum sine contradictione abatum et illorum de Serle nisi a decem annis. Item dicit se tulisse pignus Literio de Cannina in hac lite, | pro quo dedit sibi denarium unum. Et similiter dicit se tulisse pignus Daiberto de Nuce, pro quo sclusavit sibi denarium unum. De transitu trium malcarum secundum | auditum idem quod Belinus. De calcaria destructa (r) et de mendo idem quod Belinus. De districto et curte idem quod Vuido.
§ Pizolus de Marchu|zo i(uratus) t(estatur) se vidisse Maifredum de Grumethello et Armenardum et Presbiterum tenere hanc litem per Sanctam Iuliam et homines de Lurcina | vidisse tenere per predictos de Grumethello, et dicit se vidisse homines de Lurcina dare falces et rastellatorem et boves ad trahendum | fenum emissis Sancte Iulie per .XL. et quinque vices et pro hac lite. Interrogatus quomodo sit, r(espondit) se a sua recordantia, que est quinquaginta annorum | et plus, audisse a suis vicinis ita fieri et propter hoc. Item dicit terminos designatos a suis antecessoribus et antiquis vicinis (s) designatos | sibi fuisse et esse confines inter illos de Serle et illos de Marchuzo et confinare sortem Sancti Petri ab illa quæ est Sancte Iulie. Item dicit se vidis|se homines de Lurcina multociens buscare et fenum facere in hac lite et pignora tollere hominibus de Serle, silicet La(m)berto et filio | suo Iohanni, et dicit tulisse Vualbertum de Lurcina. Item dicit partem huius litis ingaciatam fore per abatem, set ex moderno t(em)pore; de mendo | calcarie dicit datum fuisse et semet habuisse de placito (t) facto sub trivuanis et de recessu abatis et hominum de Serle et de plasmo | dato eis a trevuanis, et de dicto Vuaserlande in eccl(esi)e Sancte Stefanie supra populum idem quod Vitalis; de districto Lurcine si sit abatis | r(espondit) non esse, quod siat vel audisset.
§ Grimoldus de Marchuzo iu(ratus) t(estatur) a sua recordantia que est a terremotu vidisse homines de Lurcina te|nere hanc litem per illos de Grumethello et facere missis Sancte Iulie ita ut ceteri dixerunt; et dicit predictos terminos esse confines inter Serlem et | Marchuzum et inter sortem Sancti Petri et Sancte Iulie sicuti audivit et sibi designatum fuit a suis antecessoribus et a suis vicinis, et dicit secum cum quibusdam | vicinis suis tulisse pignus Albrico de Camelina et in hac lite unde habuerunt numatam unam cere; de mendo calcarie dicit se habuisse | .V. d(enarios); de transitu malgarum idem quod ceteri. Item dicit partem huius litis ingaciatam esse a decem annis per abatem, set per vim. Item dicit duos | homines de Serle habstulisse sibi securim unam et in hac lite, set tamen reddiderunt eam sibi, et .V. anni sunt.
§ Albertus filius Calvi de Lurcina i(uratus) t(estatur)| se cum suis vicinis tenere hanc litem per illos de Grumethello et facere ita missis Sancte Iulie ut ceteri dixerunt. Item dicit se vidisse fratrem | suum Vuazonem de Lurcina tollere pignus Literio de Cannina qui erat cugnatos suos, unde ipsemet dedit denarium unum fratri suo et Vuazoni | et quem cognatos suos dedit ei, et hoc dicit fuisse circa .VII. annos. De mendo calcarie dicit se habuisse denarios .XII. Item dicit se vidisse | Vuaserlandam et Iulium et Raimundum de Porta in ecclesia Sancte Stefanie dare blasmum abati et hominibus de Serle quia noluerunt stare in suo co(m)|mandamento de predicta lite et aliarum parcium et dederunt vencutam d(omi)nis et hominibus de Marchuzo, et hoc dicit fuisse in die Epifanie, ut | sibi videtur.
§ Lanfrancus Mazocho iu(ratus) t(estatur) se esse ministrum Sancte Iulie et habere in vila Lurcine (u) per Sanctam Iuliam duas falces et u|num rastelatorem et medium caraticum ad traendum fenum, et dicit illos de Grumethelo tenere sortem suam cum onore a Sancta Iulia | et dicit Sanctam Iuliam habere districtum sortis Bertatre. Interrogatus quomodo sit, r(espondit) se audisse a patre suo.
§ Marchesius Pugnetus | iu(ratus) t(estatur) Paganum Maliavacam et Iohannem Ronculum et Albricum de Muciono et Vitum de Mustoline de loco Serle ostendisse sibi terminum | de Subiacha et terminum Scavezatum et novem dechos desupra valis æt(er)bate (v) et terminum Pose Sorose, dicendo predictos fines di|[v]idere comune de Serle a sorte Sancte Iulie quam illi de Grumethelo tenebant; et dicit se vidisse Martinum et Belinum de Lurcina |[se]care fenum (w) in hac lite in vale Gemmata et in Pividolo, et triginta et .V. anni sunt et plus. Item dicit se vidisse predictum Martinum |[tol]lere martellum unum cum incucine Ihoanni (x) de La(m)perto de Ronchireddo (y).
§ Lanfrancus Scainam iu(ratus) t(estatur) se audisse a Gui|done et a Vitali quod illi de Grumethello tenebant cum onore illud quod ipsi tenebant hab eis.
§ Albertus Bonizo iu(ratus) t(estatur) se multoci|ens audisse a patre suo, qui erat grandis etatis et qui fuit de Lurcina, quod predicti termini confinabant allodium Sancti Petri ab alodio | Sancte Iulie, et dicit patrem suum dixisse sibi se secasse et buscase in hac lite et vendidisse folia et erba hominibus de Serle. Item dicit se a | .XX. et sex annis buscasse intus pro sua portione et videntibus quibusdam hominibus de Serle et nichil dicebant ei preter quidam Rainoldinus qui | talliavit intus sibi unum maniculum ideo quia non dabat sibi pignus, et ipse percussit fortiter ipsum Rainoldinum cum uno lapide et nichil | emendavit inde nec querimonia facta fuit inde. De condicionibus Sancte Iulie idem quod ceteri.
§ Teutaldus de Lurcina iu(ratus) t(estatur) se audisse a | patre suo et a quibusdam suis antiquis vicinis illos de Grumethello tenere sortem de Lurcina a Sancta Iulia et (z) prefatos terminos | esse confines inter Sanctum Petrum et Sanctam Iuliam. De conditionibus Sancte Iulie idem quod ceteri.
§ Belinus motu potestatum interogatus | et per debitum sacramenti de parte Alberti de Calcaria si sit Sancte Iulie et Albertus per Sancta Iulia teneat, r(espondit) sic (aa), et dixit se hoc audisse a patre suo et a d(omi)no Lo|terio et ab ipso Alberto de Calcaria. Interogatus in cuius terra fuit, r(espondit): 'In parte Alberti et Rasce de Cabriolo et Lafranci de Lavellolongo'. Mendum cal|carie dicit datum fuisse Calapino et Presbitero de Gromethello et Alberto de Calcaria et sibi et Vitali de Lurcina; et dicit Gualdonem Porcellum et presbiterum Albertum | et Albricum Zucum et Albricum de Flina et Iverardum de Nuce dedisse et ad ecclesiam Sancti Benedicti. Item dicit Pulchetum fere totum ingaciatum esse. Item dicit se | vidisse Belinum de Lurcina litigare cum filiis Guazonis de Adenvila ante Armenardum et Presbiterum de Gromethelo et vidisse eos dare guadiam predictis | d(omi)nis, s(et) non vidit banum dare.
§ Vitalis filius Belini per debitum interrogatus de mendo calcarie r(espondit)Domafollum dedisse Calapino et Guiberto et Presbitero de | Grumethelo et Alberto de Calcaria, de (bb) Belino non firmiter recordatur et sub porta rivelli dicit hoc datum fuise. De Pulchero (cc) idem quod Bellinus. Item dicit se vidisse pa|trem suum et fratres eius dare bannum Maifredum et Armenardo (dd) sol(idos) .III., ut sibi videtur, pro discordia quam habuerunt cum Guazone.
§ Guazo per debitum interogatus | dicit Albertum de Calcaria tenere per Sanctam Iuliam partem illam que dividitur ab ac lite, ut audivit a suis antecessoribus.
§ Guido de Lurcina per debitum interogatus de parte | Alberti de Calcaria r(espondit) eum a Sancta Iulia tenere. Interrogatus quomodo sit, r(espondit) se audisse ab Obizone et ab ipso Alberto. Item dicit terram in qua calcaria levata fuit erat de terra | Sancta Maria et tenebatur per illos de Lavellolongo. De mendo calcaria dicit se habuisse .XII. denarios de banno dato a patre Vitalis et a fratribus idem quod Vitalis (ee) et dicit se vidisse Iohannem manumdare | banum Presbitero de Grumethello .XII. denarios pro quadam muliere et dicit semet (ff) bis dedisse banum Presbitero et ad decem annis.
§ Grimaldus per debitum | interogatus de tenuta Alberti r(espondit) (gg) idem quod ceteri. ||
§ Ioh(anne)s de Brogidolo iu(ratus) t(estatur) hanc litem esse alodium Sancti Petri. Interogatus quomodo sit, r(espondit) quia (hh) ipse et omnes homines de Serle qui volunt utuntur | ea et per Sanctum Petrum. Interrogatus quid in ea fecissent et ante decem annos, r(espondit): 'Fenum et folia'. Interrogatus si homines de Lurcina invenissent (ii) eum ibi, r(espondit)| non. Item dicit se vidisse Literium secando in hac lite (jj). Item dicit se dare primos caseos malge Sancto Petro. Interrogatus unde, r(espondit): 'De hac lite et de omnibus aliis locis suis in quibus volo | pasculare'. De mendo calcarie dicit se nichil scire. De treguanis qui fuerunt ad Sanctam (kk) Stephaniam interrogatus, r(espondit) eos fuisse ibi, set quod dedissent blasmum nescit. De distric|to Lurcina (ll) interrogatus, r(espondit) se nescire nisi sicuti (mm) audivit.
§ Inverardus de Serle i(uratus) t(estatur) se non vidisse homines de Marchuzo tenere hanc litem, set dicit detentam (nn) esse | a sua recordantia, que est sexaginta annorum, per Sanctum Petrum. Interrogatus si ipse ante decem annos vel .XII. fecisset aliquid in hac lite, r(espondit) se fecisse intus metam | venciliorum et fenum et palos vinearum, et dicit se vidisse Literium facere intus fenum et folia et Lanfrancum de Muciono similiter et Albertum de Du|ce et fratrem eius Petrum dicit se vidisse facere intus metas foliorum. Interrogatus si homines de Lurcina vel de Marchuzo videbant eos, r(espondit) nullum illorum | se vidisse tunc t(em)poris in hac lite. De districto idem quod Ioh(anne)s.
§ Lanfrancus Arcilus i(uratus) t(estatur) a sua recordantia, que est quadraginta annorum, | se vidisse hanc litem teneri per Sanctum Petrum et semet dicit secasse intus et taliase et pasculase et idem vidisse facere qua(m)plures suos vicinos, | et dicit se erbaticum dare exinde Sancto Petro sicuti dixit Ioh(anne)s. De forestari idem quod ceteri. De mendo calcarie et de blasmo (oo) dato dicit se nichil | scire.
§ Lanfrancus de Magrena i(uratus) t(estatur) se a quadraginta annis usase in hac vita (pp) taliando (qq), secando et faciendo intus suum velle et sine | contradicione et per Sanctum Petrum dicit se fecisse; et dicit se vidisse homines de Marchuzo venientes ad abatem Petrum (2) rogando eum ut permitteret | eis levare calcariam in valle Pizina quam homines de Serle prohibebant eis levare et abas concessit eis, salva ratione sua.
§ Ioh(anne)s Masius | iu(ratus) t(estatur) se fecisse unam metam in hac lite foliorum et stetisse ibi a mense iunii usque ad Natalem et circa sex annos dicit esse et a triginta annis dicit | se usum fuisse ac lite buscando et fenum secando. Interrogatus (rr) si illi de Lurcina videbant eum, r(espondit): 'Videre poterant', set non est certus.
§ Scalia | iu(ratus) t(estatur) predictam lite esse alodium Sancti Petri. Interrogatus (ss) quomodo sit, r(espondit) se audisse a suis antecessoribus et dicit semet a .XX. et .V. annis custodisse | hanc litem cum alio nemore Sancti Petri per plus septem vicibus et per Sanctum Petrum, et dicit se invenisse Teutaldum filium Vuazonis de Lurcina | in hac lite incidentem quoddam lignum; et cum ipse minatus fuisset ei, decessit, et sex anni sunt. Item dicit se tulise quandam securim Belino, qui designavit | predictam litem, pro qua dedit sibi corrigiam unam, et viginti .IIIIor. anni sunt. Item dicit, si iret Marchucium t(em)pore nescis (tt), quod homines de Marchucio | dabant sibi de blava sua secundum quod volebant; idem dicit de ovis in Pasca. Interrogatus quare dabant, r(espondit): 'Quia veniebant in vuarda mea, | et ego vuardabam (uu) eos'. Interrogatus si pro hac lite dabant ei, r(espondit): 'Et pro hac et pro aliis locis'.
§ Acerbus i(uratus) t(estatur) se credere hanc litem esse Sancti Petri et sicuti | vadit via Sancti Petri usque ad terminum Malechæ et usque ad Summum Unsum (vv), et sic audivit a multis hominibus. Et dicit patrem suum per annos .XXX. et plus forestarium | fuisse illius designationis quam modo dixit, et post patrem fratrem suum. Post eos dicit semet fuisse, et dicit homines de Marchucio (ww) fere omnes (xx) in preterito anno | dedisse sibi ova et ideo quia vuardabat eos in vuarda sua.
§ Walterius de Sancto Petro i(uratus) t(estatur) se vuardasse et vuardare vidisse per Sanctum Petrum | a .XX. et .III. annis sicuti trait via Sancti Petri, que vadit Cavardum in susum, et pignorabat homines in hac vuarda. Et interrogatus si pignorasset aliquem in ac lite, | r(espondit) se nescire quia non fuit ad descignationem.
§ Odellus de Flina i(uratus) t(estatur) se credere alodium Sancti Petri esse sic(uti) trait via Sancti Petri usque ad terminum de M[a]|loca et usque ad Summum Unsum in susum versum Sanctum Petrum et secundum suum auditum; et in hoc monte dicit se forestarium fuisse et per Sanctum Petrum et intus homines | pignorasse. Item dicit se tulisse pignus Vuidoni Curto et fratri eius et cuidam suo cugnato in hac lite, ut credit, pro quo dederunt sibi denarium (yy) unum, et hoc dicit fuisse | ultra viginti et tres (zz) annos.
§ Marchesius de Marchesa i(uratus) t(estatur) se stetisse, cum puer esset, Puspencium per annos .XX. et audisse a Segnereto et ab Oni|dio et a Dominico Suavo et a patre suo alodium Sancti Petri esse sicuti trait via Sancti Petri in susum et vilam Lurcine esse de districto Sancti Petri.
§ Petrus i(uratus) t(estatur)| se recordare a quinquaginta annis et vidisse per Sanctum Petrum teneri sicuti trait via Sancti Petri in susum et dicit se fuisse ibi ubi Amizo de Cur|naleto fuit missus forestarius per Petrum abatem in silva (aaa) Sancti Petri et in toto busco qui est desupra viam Sancti Petri; idem dicit de Obizone Catenatio et Frogeri|o et qua(m)plures alios dicit se vidisse forestarios. Item dicit se fuisse cum Vuiberto Balestario et cum Rivano ad unam casinam que erat illorum | de Lurcina et desubtus via Sancti Petri et tulisse ibi duos caseos et portasse ad Sanctum Petrum, et dicit se credere abatem reddidisse Girardo Stancario, ut | audivit, et ipse tenebat per Sanctum Petrum, et dicit se audisse dicere quod quedam femina de Lurcina dedisset vuadiam abati Lanfranco (3), set non audivit nominare | eam.
§ Rainoldus i(uratus) t(estatur) d(omi)nos de Lavellolongo et Albertum de Calcaria tenere a Sancto Petro illud quod tenent a Marchuzo, et dicit se habuisse per illos de (bbb) | Lavellolongo, quorum castaldius erat, per .XII. annos, caseos duos de casina Lurcine omni anno et pro erbatico, que casina erat desubtus via Sancti | Petri, sic(uti) credit, et de hominibus illis de Marguzio similiter. Item dicit se habuisse lamentationem de domo Vitalis de Lurcine, et ipse fecit vuadiam a Vi|tali et Vitalis vetuit et ipse pignoravit eum; postea dicit Vitalem dixisse Presbiterum de Grumethello qui adivit illos de Lavellolongo et rogavit eos, | ut audivit, ut facerent sibi reddere pignora; et tunc sibi ipsi miserunt sibi quoddam suum signum ut redderet pignora, et non reddidit, et postea dicit se ivisse a d(omi)nos de Lavel|lolongo et dixisse eis: 'Quare mandatis m(ih)i ut ego redderem pignora ?'; et ipsi dixerunt: 'Redde sibi quia ipse rogavit nos inde'; et ipse reddidit. Et alia vi|ce dicit supradictum Vitalem ofendisse et d(om)ini de Lavellolongo miserunt masnatam suam et ipse misit filium suum Albertinum ad domum Vitalis et ipsi | male tractaverunt eum et abstulerunt sibi pignora que postea reddiderunt, ut audivit, quia Vitalis iuravit se non fecisse offensionem, ut credit.
§ Cuntardus de | Butisino i(uratus) t(estatur) se recordare a centum annis et usasse ad Sanctum Petrum cum sex (ccc) abatibus (4) et dicit gastaldiones (ddd) d(omi)ni Girardi de Cunchis abuisse | erbaticum de omnibus casinis Marchuzi. Interrogatus quid dabatur pro erbatico, r(espondit) quod unaqueque casina dabat caseum unum i(n) primo die. Iterum interro|gatus si vidit dari vel accipi, r(espondit) non, set dicit se audisse eos qui dicebant: 'Caseos istud est pro herbatico'. Item dicit ministros abatis Lanfranci tu|lisse vaccam unam cuidam femine de Lurcine pro banno adulterii, ut ipsi dicebant; in altera die dicit mulierem illam venisse Nuvolentum et | vuadiam dedisse, se vidente, de decem sol(idis) et sic vacca fuit ei reddita; nomen mulieris et de cuius domo fuisset nescit, set dicebatur ibi quod | erat de Lurcina. Et terminos dicit se nesire.
§ Petrus de Lurencio i(uratus) t(estatur) se audisse a suis antecessoribus quod universale districtum Margucii, | excepta sorte Oprandi, est Sancti Petri et tenetur per monasterium per Iohannem et Lanfrancum de Lavellolongo et per Albertum de Calcaria, et dicit semet esse | gastaldum illorum de Lavellolongo et distringere terram illam, excepta villa Lurcine, et dicit remanere propter contentionem et dicit se vidisse avum | suum per sex vices tollere erbaticum de villa Lurcine et dicit per decem et octo annos esse datum sibi et suis missis per homines Lurcine (eee) et propter pascu|lum in quo ipsi pasculant per pertinentia Margucii et Serle et in aliis locis. Item dicit discordiam que fuit quondam inter homines de Serle et illos de Mar|gucio positam fuisse in se et in Sinam et Belinum de Presinaga et Zugcum de Serle et ipsi concordarunt inter se, set non placuit partibus, et plus stetit per | illos de Serle.
§ Pelegrinus de Paitono i(uratus) t(estatur) se audisse a patre suo et a socero districtum Margucii et Paitoni, excepta sorte Oprandi, esse | Sancti Petri, et dicit se audisse erbaticum casine Lurcine datum fuisse missis Sancti Petri.
§ Teuzo i(uratus) t(estatur) se audisse a patre suo et a quodam | barbano suo, qui erat grandeve etatis, quod totum Paitonum et Golionum, excepta terra illorum di Cusiago, erat de districto Sancti Petri, | et dicit a quadraginta annis vidisse per forestarios Sancti Petri custodiri a superiori parte vie que dicitur via Sancti Petri, et dicit se vidisse fo|restarium Sancti Petri tollere pignus iusta viam que venit ab Unso a Stramianam. Interrogatus sit (fff) hanc litem, r(espondit) se scire contratam, set nesit fines. |
§ Armannus de Cognono i(uratus) t(estatur) quod ia(m) sunt sexaginta anni quod audivit ab antiquissimis hominibus, scilicet Vuezolo Teutonico et Pagano Coquo | et a Maifredo Tosco quod districtum Margucii illicitarum causarum erat Sancti Petri.
§ Frathelandus i(uratus) t(estatur) descignationem factam ex parte Obi|zonis esse alodium Sancti Petri et a triginta annis dicit se vidisse hanc litem teneri per Sanctum Petrum, buscando, taliando, fenum secando, pasculando, inga|ziando et disgaciando, sine contradicione illorum de Marguzo, quod ipse sciat, nisi quando levabatur calcaria una, et tunc dicit Manfredum Cuprestum venis|se ibi et dixisse eis ex parte comuni Brixie quod non facerent eam. Tamen non dimiserunt. Item dicit se vidisse Bunciolum esse forestarium in ac lite et in | aliis locis ubi custoditur per Sanctum Petrum, et ia(m) sunt .XXV. anni; deinde dicit se vidisse ibi forestarium Teuzonem cum una manu, deinde Scaliam, | postea Albertinum, postea Pizolum Aponis. Item dicit se fuisse forestarium ibi et alibi et ia(m) sunt .XV. anni. Item dicit audisse a suis antecessoribus terminum | de Sobiacha traere ad terminum vallis Picine et postea terminum Cerei, deinde ad dechum Mathoche; et interrogatus si vidisset placitum huius litis | et aliarum parcium ante trevuanus, r(espondit) se vidisse, set nescit qualiter remansisset. Item dicit in Sinam positum fuisse et in socios set quomodo remansisset | dicit se nescire.
§ Pizolus i(uratus) t(estatur) hanc litem esse alodium Sancti Petri. Interrogatus quomodo sit, r(espondit) per alodium Sancti Petri esse buscatam et pasculatam per homines. | Interrogatus per quos, r(espondit) per eos qui pasculabant et qui dabant erbaticum. Interrogatus qui fuerunt illi, r(espondit) Cristianos, et dicit se non se(m)per vuaitasse ibi.
§ Petrus | de Barvino i(uratus) t(estatur) predictam designationem esse alodium Sancti Petri. Interrogatus quomodo sit, r(espondit) quia vidit eam teneri (ggg) per Sanctum Petrum pasculando, tali|ando, ingaciando et discatiando et per erbaticum dando. Interrogatus si fuisse ibi ubi erbaticum datum fuisset abati vel suo misso, r(espondit) non, | quia non usabat ibi. Item dicit semet fecisse fenum et folia in hac lite et ia(m) sunt .XX. anni. Interrogatus si tunc visus fuisset ab alico illorum | de Lurcina, r(espondit): 'Illud non dicam'. Item dicit se vidisse Bunciolum foresterium et Albertum Mansuinum in hoc nemore et in (hhh) aliis. Interroga|tus si nominatim ponebatur nemus istud in vuarda, r(espondit) sic. Interrogatus quomodo nominabatur, r(espondit)Campbevere, et ia(m) sunt .XX. anni quod | Bunciolus fuit forestarius; de Albertino dicit .V. annos esse; de mendo calcarie et de placito trevuanorum dicit se nescire. Item dicit | homines de Serle noluisse stare precepto Sine et sociorum quia displicebat eis.
§ Teizo iu(ratus) t(estatur) predictam litem esse alodium Sancti Petri et tenu|tam esse a sua recordantia, quæ est .L. annorum, per Sanctum Petrum. Interrogatus quid vidisset fieri in hac lite ex parte Sancti Petri, r(espondit) se vidisse | ante .X. annos Raifredum (iii) decanum facere intus fenum et folia, et Andream de Casalo et Rainerium facere similiter fenum et folia, et Paganum | Maiavacam et Armannum et Girardum fratrem eius et Iohannem Orculum, et hoc dicit vidisse Martinum et Calvum et Belinum de Lurcina. De mendo | calcarie dicit non fuisse factum. Item dicit Presbiterum de Grumethello vitasse sententiam trevuanorum. De blasmo dato sue parti | in eccl(esi)e Sancte Stefanie dicit non. Item dicit se vidisse Maifredum Tusculum et Teutaldum Bracialupum et Frogerium Rubeum et Blancum | Catenacium socium Frogerii et Marchisium qui stat in domo Sancti Petri et alios plures fuisse forestarios in hac lite et in aliis locis. | Interrogatus si fuisset ibi ubi positi fuissent per abbatem, r(espondit): 'Se(m)per'. De districto Lurcine interrogatus, r(espondit): 'Non modo dicam, set prius consiliabor'. De | terminis interrogatus, r(espondit) se ulterius non audisse aliquid de calcaria quæ fiebat in hac lite. Interrogatus, r(espondit) Nigrellum interdixisse | eis pro comuni. Postea dicit homines de Serle venisse cum abate ad consules Brixie et fecisse inde placitum cum hominibus de Marchu|zo et habuisse inde victoriam, et hoc dicit fuisse iusta quinque annos.
§ Lanfrancus Arcilus motu potestatum (jjj) interroga|tus et per debitum in qua parte (kkk) litis (lll) boscaset et taliaset et pasculaset et suos vicinos idem facere vidisset, r(espondit): 'Per totam litem'. Et dicit a superiori parte vie esse alo|dium Sancti Petri; desubtus via cuius sit dicit se nescire. Et dicit se (mmm) et suos vicinos tenere per Sanctum Petrum a superiori parte vie. Item interogatus si abas fuisset cum hominibus | de Serle ante treguanos in placito quod abebant cum illis de Marcuzo (nnn), et dicit se (ooo) credere Albertum de Calcaria tenere per Sanctum Petrum.
§ Lafrancus (ppp) de Macrena | motu potestatum interogatus et per debitum in qua parte litis usus fuisset, r(espondit) in vale Gromata et per commune de Serle hanc litem teneri dicit. Item dicit abatem | vel suum missum fuisset cum hominibus de Serle ad placitum quod habuerunt cum illis de Marchuzo.
§ Ioh(anne)s Masius per debitum interogatus ubi fecisset metam foliorum, r(espondit): | 'Prope terminum (qqq) Scavezatum'.
§ Frathelandus per debitum interogatus (rrr).

(a) M [in]t(er)rgat(us).
(b) M face(m).
(c) Precede du espunto.
(d) Segue que(m) depennato.
(e) M S(an)c(t)e.
(f) -scire su rasura, come pare.
(g) -e d(e)- su rasura, come pare.
(h) Segue n(on) espunto.
(i) Così M, qui e avanti.
(j) M p.
(k) d(e) placito su rasura.
(l) -c- nel sopralineo, in corrispondenza di z non espunta.
(m) M souor(um) con la prima o espunta.
(n) La prima l corr. da r.
(o) -n- corr. da altra lettera, come pare.
(p) b- corr. da p.
(q) -d- corr. da altra lettera.
(r) M d(e)strucia.
(s) M vicis.
(t) habuisse de plac- su rasura.
(u) -r- nel sopralineo.
(v) Così si legge, con qualche dubbio nello scioglimento del segno abbr.
(w) Il segno abbr. (tratto orizzontale soprascritto) per m è sovrastato da un punto.
(x) Così M.
(y) Segue Ite(m) dic(it) senza prosecuzione.
(z) -t nel sopralineo.
(aa) M sit.
(bb) d(e) corr. da altra lettera.
(cc) Così M; si intenda Pulcheto.
(dd) -n- corr. da a.
(ee) et (nota tironiana) a fratrib(us) (-a- corr. da altra lettera, della quale sopravvive il segno abbr. soprascritto) id(em) q(uod) Vital(is) nell'interlineo, con segno di richiamo.
(ff) se- nel sopralineo.
(gg) r coperta da macchia.
(hh) M qa.
(ii) M i(n)venisset (-et nota tironiana).
(jj) secando in hac lite aggiunto successivamente nello spazio bianco predisposto.
(kk) M S(an)c(t)am con -a- nel sopralineo.
(ll) -n- corr. da r, come pare.
(mm) s- corr. su c.
(nn) M d(e)te(n)nta(m).
(oo) (b)- corr. da (p).
(pp) Così M; si intenda forse lite.
(qq) M taliendo.
(rr) -o- nel sopralineo.
(ss) -o- nel sopralineo.
(tt) Così M; si intenda mescis.
(uu) vuardaba(m) da vuardabat mediante espunzione di -t e aggiunta nel sopralineo, in corrispondenza di -a, del segno abbr.
(vv) Unsu(m) da un(de) su(n)t mediante rasura del segno abbr. per de ed espunzione di -t.
(ww) M Marchcio.
(xx) Segue de parzialmente eraso.
(yy) M d(e)n(ario)s.
(zz) -e- corr. da a.
(aaa) Nel sopralineo, in corrispondenza di -v-, punto senza apparente significato.
(bbb) Segue d(e) iterato all'inizio del rigo seguente.
(ccc) M sex con -e- corr. da u.
(ddd) galstaldio(n)es con la prima l espunta.
(eee) -r- nel sopralineo.
(fff) Si intenda si sit.
(ggg) Segue i superflua.
(hhh) M i.
(iii) M Raifredu.
(jjj) M potetestatu(m).
(kkk) parte nell'interlineo.
(lll) Segue pasca parzialmente eraso.
(mmm) se nell'interlineo.
(nnn) M Marchuzo con -h- espunta. Come si evince dal contesto, è stata qui omessa la prima parte della risposta del teste.
(ooo) Segue rasura di una lettera.
(ppp) M Lafancu(s).
(qqq) p(ro)pe t(er)mi- su rasura.
(rrr) Così M, senza prosecuzione.

(1) Ci si riferisce al 'terremotus magnus' del 3 gennaio 1117, menzionato anche più avanti nella testimonianza di Grimoldus de Marchuzo. Cf. Annales Brixienses, p. 812, redazioni A, B.
(2) Sull'abate Pietro, menzionato qui e in seguito, cf. Introduzione, pp. LXVI-LXVII.
(3) Sull'abate Lanfranco, menzionato qui e in seguito, cf. Introduzione, pp. LXV-LXVI.
(4) Cf. Introduzione, p. LXVI.

Edizione a cura di Ezio Barbieri ed Ettore Cau
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi