Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(SN) Anni ab incarnacione domini nostri Iesu Christi millesimo quinquagesimo (a) nono, quarto decimo die mensis octubris, ind(ictione) tercia decima. Episcopio Sancte Cremonensis Ecclesie (b), ubi nunc domnus Hubaldus (c) episcopus preordinatus esse videtur, ego in Dei nomine Petrus, filius quondam Rigizoni, de vico Caretolo, qui professo sum lege vivere Romana, | offertor et donator ipsius episcopio, presens presentibus dixi: Quisquis in sanctis ac venerabilibus locis ex suis aliquit contulerit rebus, iusta Octoris voce (1), in hoc seculo centuplum accipiet et insuper, quod | melius est, vitam possidebit eternam. Ideo ego qui supra Petrus dono et offero et per presentem car(tulam) offersionis ad partem ipsius episcopio ad proprium habendum confirmo, id est pecias quattuor de terra aratorias iu|ris mei, que habere viso sum in vico et fundo Casanova, iacet (d) ad locum ubi nominatur Braidalonga. Prima pecia, de terra aratoria (e), iacet in iam nominato loco Braidalonga; coerit | ei a mane de eredes quondam Belengarii, a meridie via, a sera Girardi, a montes Sancte Marie, et est ipsa pecia de terra aratoria per mensura iusta perticas legiptimas sedecim. Secunda pecia, de [terra aratoria], | iacet ibi non multum longe; coerit ei a mane et meridie via, a sera item Sancte Marie, a mont(es) de eredes quondam suprascripti Belengarii, et est ipsa pecia de terra per mensura iusta perticas legiptimas octo. |[Tercia pecia de terra est item] aratoria, iacet ibi prope; coerit ei a mane Alberti, a meridie suprascripte Sancte Marie, a sera et montes via, et est ipsa pecia de terra per mensura iusta perticas legiptimas novem. | Q[uarta] pecia de terra est similiter aratoria, iacet in suprascripto loco Braidalonga; coerit ei a mane Bertani, a mæridie Alberti et de eredes quondam suprascripto Belengarii, a sera Odoni, a montes suprascripte Sancte Marie, | et est ipsa pecia de terra per mensura iusta perticas legiptimas quindecim. Que autem suprascriptas pecias de terra aratorias superius dictas (f) una cum accessionibus et ingressoras seu cum superioribus et in|ferioribus suarum, qualiter sup(eriu)s l(egitur), inintegrum ab hac die in eodem ep(iscop)io dono et offero et per presentem car(tulam) offersionis pars ipsius episcopio ad proprium habendum relinquo, faciendum exinde pars | ipsius ep(iscopio) et cui pars ipsius ep(iscop)io dederit, proprietario nomine, quicquid voluerit, sine omni mea et eredum meorum contradic(tione). Manifeste et profiteor me ego qui supra Petrus eo quod petivi ad vos predictus domnus (g) Hubaldus episcopus, ut vos mihi et ad filiis seu abeaticis nostris legiptimis et filii filiorum eorum legiptimis masculinis et cui nos dederimus usque in quartam generacionem | concedere digneretis pre[cari]e et [enthinth]eusxin nomine suprascriptas pecias quattuor de terra, quas nunc in (h) eodem episcopio offersi, seu alias pecias quattuor de terra, que sunt iuris suprascripto episcopio, una est sedimen et iacet (i) infra suprascripta civitate, et tres sunt in parte vites superhabente et in parte sunt aratorie, iacent foris suprascripta civitate, due sunt adiacencias, non multum longe da ecclesia Sancti Silvestri, et tercia iacet | prope stradale (j). Prima pecia de terra, quod est sedimen, que iacet infra suprascripta civitate, non multum longe ab ecclesia Sancti Mathei; coerit ei a mane Invuardi et de eredes quondam Lanfranki, a meridie de ere|des ipsius Lanfranki et Iohanni et in aliquit Adammi, a sera via, a montes Sancte Marie et in aliquid a sera, et est ipsa pecia de terra, quod est sedimen cum incisa sua infra ipsas coerencias per mensura | iusta tabulas legiptimas quatuordecim. Secunda pecia de terra est cum vitibus superhabente, iacet foris suprascripta civitate, prope ecclesia Sancti Silvestri, tantam (k) via inter medium (l); coerit ei a mane fosato et in aliquid Sancti Silvestri, a meridie Anselmi et in aliquid Sancti Silvestri, a sera via, a montes Sancte Marie et in aliquid Sancti Silvestri, et est ipsa pecia de terra (m) cum vites superhabente cum (n) incises (o) suas per mensura iusta iuges (p) legip|times duas. Tercia pecia de terra est cum vites superhabente, iacet ibi non multum longe; coerit ei a mane et meridie Sancte Marie, a sera via, a montes Sancti Silvestri et in aliquit a mane, et est | ipsa pecia de terra cum vitibus superhabente et in parte est aratoria cum tantum via inter medium, per mensura iusta perticas legiptimas triginta quinque (q). Quarta pecia de terra, cum vites superhabente, | que iacet iusta suprascripto stradale Pavese; coerit ei a tres partes via, a quarta parte, quod est sera, suprascripte Sancte Marie, et est (r) ipsa pecia de terra cum vites superhabente per mensura iusta iugias le|giptimes tres et pertica legiptima (s) una. Cum ipse Petrus taliter postulasset, tunc predictus domnus Hubaldus episcopus (t) per fuste quod sua tenebat manu de iam dictas pecias de terra que supra leguntur, tam illas | quas a parte eidem episcopio petivi quamque et illas quas in eu(m)dem (u) episcopiu(m) (v) offersit, eumdem Petrum investivit et tradidit precarie et enthintheusxin nomine, ita ut habeat suprascripto Petrus | et suis filiis et abeaticis et filii filiorum eorum legiptimis masculinis et cui ipsi dederint eas habeant et teneant (w) usque ad completam quartam generacionem tantum usufructuario | nomine et faciant de frugibus et censum seu reditum, quod exinde annue exierit, quicquit voluerit sine omni eidem domni Hubaldi episcopi et suos successores pars (x) ipsius episcopio contrad(ictione). | Ita tamen ut, si filii legiptimi defuerint et fuerint filie (y) legiptime, ita habeant et teneant iam nominats pecias de terra que supra l(eguntur) usque ad completam suprascriptam quartam generationem, | sicut filii legiptimi, habere et tenere debuerant, ita ut per eis meliorentur. Et persolvere exinde debeant suprascripto Petro et suis filiis et abeaticis et filii filiorum eorum legiptimis | masculinis et filie legiptime, sicut supra decernitur, per omni festivitate sancti Martini aut infra ipso mense, usque ad completam suprascriptam quartam generationem, ficto censum argentum de|narios bonis (z) Mediolanensis duodecim, dati et consignati ipsi denarii in suprascripta civitate Cremona, a parte suprascripto episcopio per se ipse Petrus et suis filiis et abeaticis et (aa) filii filiorum eorum | legiptimis et filie, sicut supra legitur, aut suorum missi. De quibus et pena inter se posuerunt ut quis ex ipsis aut suos successores vel suos eredes sed (bb) hac car(tula) precarie infrangere quesierint | et quiete et pacifice non permiserint et non permanserint in ea omnia ut supra l(egitur) vel si ab invicem eas usque ad finitam (cc) iam dictam quartam generatio|nem ab omni homine non defensaverint, componat pars parti fidem servandi ipsas pecias de terra, que supra leguntur in duplum sicut pro tempore fuerit melioratas aut valuerit sub extimacione | in consimilibus locis. Et insuper pena argentum den(ari)is bon(i)s Mediolanensis libras centum. Post completam suprascriptam quartam generationem deveniant iam nominatas pecias de terra, que supra leguntur, in | iure et potestate(m) de suprascripto episcopio et faciant inde inantea pars iam dicto episcopio proprietario nomine quicquit (dd) voluerit et pro honore episcopati q(ui) s(upra) domni Hubaldi episcopi et lege predicti Pe|tri nec nobis liceat ullo tempore nolle quod semel voluimus, sed quod a nobis hic semel factum vel conscriptum est sub iusiurandum inviolabiliter conservare promittimus cum stipula|cione subnixa. Unde due (ee) car(tu)le precarie et enthintheusxin nomine uno tinore scripte sunt. Actum suprascripta civitate Cremona.
Signum + manus suprascripti Petri qui hac car(tula) don(ationi)s et offersionis ut supra fieri rogavit.
Signum + manibus Invuardi et Giselberti, lege viventes Romana testes.
Signum + manibus Rogerii et Bononi seu Enrici, testes.
(SN) Iohannes notarius, scriptor huius car(tu)le precarie, postradita complevi et dedi.

(a) q(ui)nqua- corretto da altre lettere.
(b) Segue segno non ben individuabile, come pare.
(c) H- corretta da altra lettera.
(d) Così A, senza segno abbreviativo.
(e) a- iniziale corretta da i-, come pare.
(f) -a- corretta da -i-
(g) -nu- corretto da -mu-
(h) in corrette su altre lettere.
(i) i- corretta da altra lettera.
(j) Così A, che probabilmente omette Pavese
(k) Così A.
(l) -u(m) corrette da altre lettere.
(m) La seconda r- corretta da i
(n) -u- corretta da -a-
(o) -e- corretta da altra lettera.
(p) -e- corretta da -a-
(q) triginta quinque su rasura.
(r) est in sopralinea.
(s) l- corretta da altra lettera.
(t) -s finale corretta da altra lettera.
(u) -u(m)- in sopralinea a correzione di -o-
(v) -u(m) in sopralinea a correzione di -o
(w) La prima t- corretta da d-, come pare.
(x) p- corretta da q-
(y) La seconda -i- corretta da -c-, come pare. (z) Così A, con segno abbreviativo generico superfluo su -n-
(aa) et in sopralinea.
(bb) Così A.
(cc) La prima -i- corretta da -a-, come pare.
(dd) quicquit su rasura.
(ee) due in sopralinea.

(1) Cf. Math. 19, 29.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni