Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) Anno dominicae incarnacionis millesimo centesimo quadragesimo quinto, mense februarii, indicione octava. Comutacio bone fidei noscitur esse contractus, ut ad vi|cem emptionis obtineat firmitatem eodemque necxu obligat (a) contrahentes. Placuit itaque et bona convenit voluntate inter dominum Albericum | prepositum eclesie Sancti Victoris de Varisio, ibi astante et laudante Ubertus de Bimio et Landulfus de Busti et Guido de Vellate et presbiter Girardus (b) et Iohannes Zedda et | Guilielmus de Masennago, omnes suprascripti clerici iamdicte eclesie Sancti Victoris de Varisio, et una cum conscilio aliorum fratrum ipsius eclesie, nec (c) | et inter Ugonem qui dicitur Stopatorcular clericum ipsius eclesie (d), ut in Dei nomine debeant dare, sicut a presenti die dederunt sibi invicem unus alteri in causa comutacionis, | in primis dedit ipse Albericus prepositus eidem Ugoni clerico in causa comutacionis presenti die suo iure habendum, hoc est campi peciam unam iuris Sancti | Mauricii de Masennago reiacentem iusta Vellate et dicitur in Romagniago subtus Sanctum Mauricium, est ei a mane suprascripti Sancti Mauricii, a meridie et sero et | monte via. Unde ad invicem recepit suprascriptus Albericus prepositus ad partem suprascripte eclesie, hoc est casam unam solariatam (e) iuris predicti Ugonis Stopatorcularis | reiacentem in castro suprascripti Varisii prope secretarium clericorum de Varisio similiter in causa (f) comutacionis presenti die iuris suprascripti Sancti Mauricii habendum, | est ei a mane Horabone de Busti et fratrum et terra in qua non est edificium, quam ipse Ugo in se reservat, a meridie via, a sero Sancti Victoris; et in qua casa ipse Ugo comuta|tor posuerat fictum ipsis clericis de Varisio omni anno post eius dicessum in annuale eius pro anima sua argenti denariorum Mediolanensium solidos (g) duos. Quidem, et ut ordo legis | exposcit (h), ad hanc previdendam comutacionem accesserunt tres Deum timentes homines extimatores quorum nomina sunt Iohannes Batudus et Guido de Sancto Vido et [Oto Marul]|la, qui extimaverunt et dicxerunt quod hec comutacio legibus fieri posit et quod predicta eclesia meliorem acciperet rem quam daret. His autem rebus superius [datis]| et comutatis cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suis in integrum, taliter ipsi comutatores invicem unus alteri cum eorum heredibus et succe[sso]|ribus in comutacione tradiderunt, faciendo exinde unaqueque pars cum eorum heredibus et successoribus de hoc quod supra in comutacione receperunt et cui dederint [iu]|ris proprietari nomine quicquid voluerint sine omni unius eorum alterius eorumque heredum et successorum (i) contradicione. Et spoponderunt se ipsi comutatores invicem unus alteri cum eorum heredibus [et su]|ccessoribus hoc quod supra in comutacione dederunt in integrum ab omni homine defensare iusta lege et usum. De quibus inter se penam posuerunt ut quis ex ipsis aut eorum heredibus vel successo|ribus se de hac comutacione removere presumpserit et non permanserit in his omnibus ut supra leguntur, tunc componat illa pars que hoc non conservaverit (j) parti fidem ser|vanti pene nomine suprascriptas res quas in comutacione dederunt in duplum, sicut pro tempore fuerint vel valuerint sub estimacione in consimilibus locis. Quia | sic inter eos convenit. Actum in suprascripto Varisio. Unde due carte comutacionis uno tenore scripte sunt.
+ (k)
Signa + + + manuum (l) suprascriptorum Iohannis Batudi et Guidonis de Sancto Vido et Otonis Marulle extimatorum, qui extimaverunt et afirmaverunt ut supra.
Signa + + + manuum Iohannis de Luano et Nati Butalli et Ariprandi Abrae, testium (m).
(ST) Ego Petrus notarius ac iudex sacri palacii rogatus ab Otone iudice scripsi.

(a) Sulla finale un inutile segno abbreviativo.
(b) Girardus in interlineo.
(c) Si sottintenda non.
(d) L'iniziale aggiunta posteriormente.
(e) Segue la t una e espunta.
(f) In A casa.
(g) solidos in interlineo.
(h) o aggiunta posteriormente.
(i) et successorum in interlineo.
(j) In A conservarit.
(k) Alla croce che doveva precedere la sottoscrizione di Alberico, segue uno spazio bianco per sette righe.
(l) Qui e più oltre in A nuum.
(m) Segue un rigo in bianco, destinato ad accogliere la completio del rogatario Ottone.

Edizione a cura di Luisa Zagni
Codifica a cura di Patrizia Merati