Lombardia Beni Culturali
111

Carta commutationis

1143 agosto, Masnago.

Landolfo, arciprete della chiesa di S. Maria del monte detto Vellasco, insieme al sacerdote Filippo e al chierico Guifredo, a nome della chiesa stessa, dà a Buzus figlio del fu Lanfranco, a Picinus detto Curellis e a suo nipote Giovanni, ai fratelli Alberto ed Enrico figli del fu Ottone detto de Zuvedia, a Picinus detto de Ortais, ai fratelli Ottone e Guido, a Obizone detto de Casa Vetere, ai fratelli Giovanni, Pietro e Bonusbellus figli di Bonsignore, a Nigro detto Prandonus, a Giovanni detto Barba, a Rodolfo detto de Puteo, a Guido detto de Baiguerio, a Odemario figlio di Alberto Laurenzanus, a Giovanni detto Lotharii, a Giovanni detto de Gazio e a Bruniorus figlio del fu Lanfranco, tutti di Cugliate, tutti gli immobili di pertinenza della chiesa siti nei territori di Cugliate e Mornago, per i quali la chiesa riceveva un fitto annuo di due butigle e mezzo d'olio e quattro pasti, ricevendo in cambio due appezzamenti di campo e tre di bosco siti in Masnago e uno di vigna sito in Velate, il primo campo e il secondo bosco nel luogo detto Silva Plana, il secondo campo e il primo bosco nel luogo detto ad Scarbotum, il terzo bosco nel luogo detto in Rovaxe, la vigna nel luogo detto a Luvernno. L'arciprete si impegna a far ratificare la permuta dall'arcivescovo di Milano Robaldo e costituisce fideiussori Pedratius figlio di Ugo de Vellate e Martino figlio del fu Giovanni de Vellate.

Originale, ASMi, AD, pergg., cart. 131, [A]. Regesto, ASMi, Catalogo delle pergamene, IV, fasc. 66, [R]. Nel verso, di mano del secolo XIII: § Comutatio facta inter homines de Colliate ex una parte et ecclesiam Sancte Marie ex alia; di mano A del secolo XVI: Comutatio; di mano del secolo XVI: Diversa instrumenta vetera vend(iti)onum, | comutationum, investiturarum, conventionum | ac aliorum diversorum genera ecclesie Sacri Montis | factorum ab anno Domini 1300 retro | super bonis loci de Vellate; di mano F del secolo XVII annotazione contenente il regesto dell'atto.

Regesto: Manaresi, Regesto, n. 109, pp. 76-78.

La pergamena è in buono stato di conservazione. Si notano i segni di dieci piegature nel senso della scrittura, a distanza pressoché regolare fra loro, e di una perpendicolare ad esse.

(SN) Anno ab incar(nacione) domini nostri Iesu Christi millesimo centesimo quadragesimo tertio, mense augusti, indic(ione) sexta. Comutatio bone fidei noscitur esse contractus ut vicem | emptionis obtineat firmitatem eodemque nexu obligant contrahentes (1). Placuit itaque bona convenit voluntate inter Landulffum, Dei gr(ati)a arhipresbiterum eclesie | Sancte Marie constructe in monte qui dicitur Vellasco, et presbiterum Filipum et Guifredum clericum, ambos eiusdem eclesie, necnon (a) ex alia parte inter Buzum filium quondam Lafranci et | Picinum qui dicitur Curell(is) et Iohannem nepotem eius et Albertum et Anrricum iermanos (b) filios quondam Otonis qui dicitur de Zuvedia et Picinum dicitur de Ortais et Otonem et Guidonem fratres et Obizonem dicitur | de Casa Vetere et Iohannem et Petrum et Bonu(m)bellum iermanos filios (c) Bonisenioris et Nigronem qui dicitur Prandonus et Iohannem dicitur Barba et Rodulffum dicitur de Puteo et Guidonem qui dicitur de | Baiguerio et Odemarium filium Alberti Laurenzani et Iohannem dicitur de Gazio et Iohannem dicitur Lotharii et Bruniorum filium quondam Lafranci, omnes de loco Culliate, ut in Dei nomine debeant dare | sic(ut) a presenti deder(unt) ac tradider(unt) sibi vicissim unus alteri comutationis nomine; in primis deder(unt) ipsi Landulffus arhipresbiter et presbiter Filipus et Guifredus clericus, ab parte eclesie predicte Sancte | Marie, hoc est omnes cunctas (d) casas (e) et res territorias (f) illas iuris predicte eclesie Sancte Marie quas usque modo habere et detinere visa est in predicto loco et fundo Culliate et Mornnago, et re|iacentes tam infra villam quamque et foris vel in eorum territoriis, et unde predicta eclesia Sancte Marie usque modo habebat fictum omni anno butiglas duas olei et unam d(imid)iam et amiscera quad|tuor ex predictis rebus a parte predictorum hominum de Culliate (g) qui usque modo predictas res detinebant et laborabant per illorum hereditatem, omnia et ex omnibus quantumcu(m)que de iure predicte eclesie | Sancte Marie fuerit inventum in suprascripto loco Culliate et Mornnago, tam infra villam quamque et foris vel in eorum territoriis, una cum omnibus fictis et redditibus et conditiis et honoribus et usibus ad ipsas | res pertinentibus, in hac presenti maneant comutatione in predictis hominibus de Culliate, ita ut unusquisque illorum habeat ut usque modo habebat et detinebat vel sic(ut) aliquis illorum constituerat inintegrum. | Quidem et ad invicem receperr(unt) predicti Landulffus et presbiter Filipus et Guifredus clericus, ad partem predicte eclesie Sancte Marie, ab ia(m)dictis hominibus de Culliate in causa comutationis melioratas | res, sic(ut) lex habet, hoc est petiam unam campi et vinee et prati insimul se tenentem et habentem intus harbores et item petiam unam (h) ca(m)pi et silvarum petias tres (i) et petiam unam vinee (j) iuris predictorum hominum | de Culliate, et unde odie cartulas (2) in suis manibus receperr(unt), et reiacentes in loco et fundo Masennago vel in eius territorio et predicta vinea in loco Vellate vel in eius territorio. Prima petia ca(m)pi | et vinee et prati et habente intus harbores iacet ad locum qui dicitur Silva Plana, coheret ei: a mane et meridie quidam rivus currit, a ser(o) quidam limes et Sancti Antolini de Lugonnate, a mo(nte) Ugonis Presbiteri. | Secunda petia ca(m)pi iacet ad locum qui dicitur ad Scarbotum, coheret ei: a mane Guifredi de Solario, a meridie et ser(o) via, a mo(nte) limes. Prima silva dicitur ibi prope et habet arbores duas intus: a mane Sancti Anto|lini de Lugonnate, a meridie Guifredi de Solario, a ser(o) quidam limes. Secunda silva dicitur Silva Plana: a mane quidam rivus, a meridie quidam senterius, a mo(nte) Sancti Victoris. Tertia silva dicitur in Rovaxe: a meridie | via, a ser(o) Sancti Victoris. Predicta vinea iacet ad locum qui dicitur a Luvernno, coheret ei: a mane Fradentionis, a meridie Guidonis Sibelle, a ser(o) Luvernnus, a mo(nte) via; omne quantum de iure predictorum | hominum de Colliate fuerit inventum in suprascriptis rebus, et quas adquistaver(unt) ab Pluxbella et Ambroxio, matre et filio, de Masennago et Arnaldo dicitur Manio viro Pluxbelle et ab Lazaro et Anrico | et Maxa et Zentile iugalibus eorum de Vellate per conssilium et factum suprascriptorum Landulffi arhipresbiteri et Filipi presbiteri et Guifredi clerici, in hac presenti maneant comutatione in suprascriptis arhipresbitero et presbitero Filipo, | ad partem eiusdem eclesie Sancte Marie, inintegrum predicte omnes res superius dicte vel comutate, una cum finibus et accessionibus, sive cum superioribus et inferioribus (k) earum omnium inintegrum, fatientes exinde ipsi co|mutatores tam ipsi quamque heredes et successores eorum vel cui dederint legaliter unaquaque pars de hoc quod ad invicem receperr(unt) iure proprietario (l) nomine quicquid voluerint sine omni unius alterius | contradiçione. Et promiser(unt) atque spoponder(unt) se suosque heredes et illorum successores predicti comutatores guarentare et defendere suprascriptas omnes res quas ad invicem comutationis nomine sibi deder(unt) ab omni | homine; et si ita non adinpleverint, tunc pars que hoc non servaverit restaurare debet alie parti vel suis heredibus aut cui dederit duplum suprascriptorum (m) rerum sic(ut) pro tempore fuerint meliorate aut | valuerint sub estimaçione in conssimili loco. Quia sic inter eos convenit. Actum ad eclesiam illam que est in monte de Masenago. Et unde due cartule uno tenore scripte sunt.
Signa + + + + + + + + + + manuum suprascriptorum Buzi et Picini et Iohannis et Alberti atque Anrrici et Otonis atque Picini et item Otonis atque Guidonis et Obizonis atque Iohannis et Petri atque Bonibelli | et Nigri et Iohannis Barbe et Rodulffi atque Guidonis et Odelmarii et Iohannis de Gazio et Iohannis Lotharii et Bruniori, qui hanc cartulam comutationis nomine ut supra fieri rogaver(unt).
Signa + + + manuum Alberti comitis de Castroseprio et Otonis de Turdela et Amici de Plana et Iohannis Ferrarii et Petri Cavalarii et Pedracii filii Ugonis de Vellate et Guarnnerii | et Ogerii et Arnaldi Manii et Otonis et Malitraverssi et Obizonis de Masennago, testium. § Et ad hanc comutationis cartulam fatiendam interfuer(unt) Lazarus et Martinus, | fideles ipsius eclesie Sancte Marie, et estimaver(unt) quod ad melioramentum predicte eclesie Sancte Marie hoc veniebat.
(SN) Ego Albertus iudex et regis missus scripssi per parabolam et iussionem d(omi)ni Robaldi arhiepiscopi Mediol(anensis) civitatis et postraditam co(n)plevi et dedi.
§ Et ibi statim in presentia suprascriptorum testium predictus Landulffus arhipresbiter dedit guadiam suprascripto Buzo, ad partem suprascriptorum hominum de Colliate, ita ut si aparuerit illis aliqua | intentio de suprascriptis rebus quas ipse arhipresbiter dedit eis per suprascriptam cartulam comutationis, quod guarentabit et defendebit et in hauctoritate stabit et quod fatiet fir|mare d(omi)num Robaldum (3) Mediol(anensem) arhiepiscopum hanc suprascriptam comutationis cartulam; et sic exinde posuit fideiusores Pedratium filium Ugonis de Vellate et Martinum filium (n) | quondam Iohannis de suprascripto Vellate, qui obligaver(unt) sua pignora sine calomnia ubique inventa.


(a) Segue t espunta.
(b) A ior(ma)nos, con -r corr. da asta di h
(c) Segue q(uon)da(m) espunto.
(d) -a- finale corr. da e
(e) -a- finale corr. da e
(f) -a- corr. da e
(g) -i- nel sopralineo.
(h) una(m) nell'interlineo.
(i) Segue iuris espunto.
(j) Rasura nell'interlineo, in corrispondenza di -ee
(k) -ib(us) su rasura.
(l) A p(ro)p(r)ietario, con la seconda p corr. da altra lettera, come pare.
(m) Così A.
(n) Segue, all'inizio del rigo seguente, filiu(m) erroneamente ripetuto.

(1) Cf. Cod. Iust. 4. 64. 2
(2) Documenti 109 e 110.
(3) Robaldo, arcivescovo di Milano dal 1135 al 1145.

Edizione a cura di Patrizia Merati
Codifica a cura di Patrizia Merati

Informazioni sul sito | Contatti