Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In nomine domini nostri Iesu Christi. Conradus gratia Dei imperator augustus, anno imperii eius sexto, mense martius, inditione prima. Co|mutatio bone (a) fidei nositur esse contractum ut vicem (b) emtionis obtineat firmitatem eodemque nexu oblicant con|tradantes. Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter Ingone presbiter et prepositus de ordine canonice Sancti | Alexandri sita prope civitate Bergamo, ubi eius sanctum requiescit corpus, que pertinere videtur eclesie vel senedohii ipsius de sub regi|mine et potestatem episcopatum sancte Bergomensis Eclesie, nec non et inter Iohannes et Valpertus germanis filiis quondam item Valperti, de loco Grummole, qui profes|si summus legem vivere Langobardorum, ut in Dei noinine debeant (c) dare, sicut a presenti die dedit in primis ipse Ingo presbiter et | prepositus eiusdem Iohanni et Valperti germanis comutatoris sui in causa comutationis nomine suorum iure abendum, id est campo (d) petia una iuris | predicte canonice Sancti Alexandri, et est posito campo ipso in suprascripto loco Grummole: coeret ei a mane et sera vestra emtoris, a meridie | via, a montes Vuarneri; et est campo ipso infra ipses coerenties per iustam mensuram tabulas legitimas nonaginta et sex. | Quidem ad vicem recepit (e) ipse Ingo presbiter et prepositus ad eodem germanis comutatoris sui, similiter (f) in causa comutationis | nomine, ad partem eiusdem canonice vel senedohii Sancti Alexandri suo iure abendum, id est peties trex de terra campive, iuris nostris | qui supra germanis, que abere visi summus in loco et fundo Lalio. Primo campo dicitur Afilo: coeret ei a mane via, meridie nobis reser|vavimus, a sera Dagiverti et Ingoni germanis, a montes Petri; et est per iustam mensuram tabulas legitimas hoctuaginta. Secunda peti|a dicitur ibi prope: coeret ei a mane et montes Sancti Alexandri, a meridie vel sera via; et est per iustam mensura tabulas legi|timas (g) quinquaginta. Tertia petia dicitur Gurgo Molino: coeret ei a mane Agevaldi, a meridie vel sera Sancti Alexandri; | et est per iustam mensuram tabulas legitimas treginta et quattuor. Quidem et ut ordo legis deposit ad anc pre|videndam comutationem hacceserunt super ipses peties terre ad previdendum et estimandum, id sunt Tagimpaldus diaconus | de eadem ordine canonice Sancti Alexandri et misus domni Ambrosii episcopum, una cum tribus ominibus Deum (h) timentibus | estimatoribus, corum nomina sunt Leobardus filio quondam Leoni et Urso filio quondam Iohanni de civitate Bergamo, Andrea | filio quondam Iohanni de vico Sporciatica. Quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt et dixe|runt eo quod meliorata et apta causa reciperet ipse Ingo presbiter et prepositus ad partem eiusdem canonice vel senedohii |[Sancti] Alexandri ab eodem Iohanne et Valperto germanis comutatoris sui quam ei daret et hac comutatio inter eos legibus ac |[firm]iter fieri poset. As autem suprascriptes peties terre superius dictes vel comutates, cum superioribus et inferioribus seu cum (i) |[[..... et acce]ssionibus (j) suorum (k) iure proprietario nomine quicquid voluerint, sine omni uni alterius suorumque heredibus |[vel successoribus contra]ditione. Et spoponderunt se ipsi comutatores sibi unus alteri invice comutationis cum ere|[dibus et successoribus suor]um suprascriptes peties terre qualiter in comutatione dederunt omni tempore ab omni contradicen|[tes omines defensare]; unde penas inter se posuerunt, ut si quis ex ipsis aut eredes vel succesores suprascriptorum se de hac |[comu]tatione removere quesierint et non permanserint (l) in ea omnia qualiter superius legitur, tunc componat illa (m) |[par]tem fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum, in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore meli|orates fuerint aut valuerint sub estimatione, quia sic inter nobis convenit. Et propter onorem sacerdotii et preposita|ti mei nec me licead amodo ullo tempore nolle quod volui set quod a me ic semel factam vel conscriptam est invio|labiliter conservare promitto cum stipulatione subnixa. Actum suprascripta civitate Bergamo.
[+] Tagimpaldus diaconus, missus ut supra, subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Iohanni et Valperti germanis, qui anc cartulam comutationis ut supra fieri rogaverunt.
Signum # manibus suprascriptorum Leobardi et Ursoni seu Andrei, qui super ipsis rebus hacceserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Petri et Martini germanis legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Valperti et Gunzoni seu Andrei testes.
(ST) Lanfrancus iudex sacri palatii scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) A bene
(b) v- parzialmente corretta su altra lettera principiata.
(c) de- su rasura.
(d) c- corretta da s
(e) A repit senza segno abbreviativo.
(f) La prima asta di -m- corretta su l dilavata.
(g) A legi|gitimas
(h) A D(e)u
(i) A cuin
(j) Probabilmente ingressib(us) et accessionib(us)
(k) II discorso è incomprensibile perche è stata omessa una parte del formulario; dopo suorum si aggiunga: in integrum ipsi comutatores sibi unus alteri in vice comutationis tradiderunt, faciendum pars parti a die presenti quod ut supra in comutatione dederunt cum eredibus et successoribus suorum
(l) Tra -a- e -n- una lettera erasa.
(m) Segue pas eraso; c'e qui un altro salto nel formulario, da integrare pars que hoc non conservaverit ad

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis