Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

[[...]]one (a) domini nostri Iesu Christi millesimo trigiesimo [nono men]se augustus, indicione septi[ma.] [Com]utacio |[[... vi]cem (b) emcionis obtinead firmitatem eodemque nexu oblicant contradantes. Placuit |[[...]]s (c) Ambrosius episcopus sancte Bergomensis Eclesie nec non et inter Lanzus filius quondam Vitalis |[[... viv]ere (d) Langobardorum, ut in Dei nomine debeant dare, sicut et a presenti dedit. In primis | dedit ipse domnus Ambrosius episcopus eidem Lanzoni comutatore suo in causa comutacionis nomine, suo iure a presenti die a[ben]dum, it est pecia una de terra prativa in iuris ipsius episcopatii (e), que est instituta in loco et fundo Albine, regiacet a locus ubi dicitur |[[...]]lla; fines: da trex partibus comunalia, a sera suprascripti Lanzoni; et est predicta pecia de terra prativa per iusta mensura iugia legip|[tima] una et pertikas legiptimas iugiales septe. Quidem ad vicem recepit ipse domnus Ambrosius episcopus a partem eiusdem sui episcopatii |[[...]]dem Lanzo comutatore suo, similiter in causa comutacionis nomine, presenti die iuris predicti sui episcopatii abendum, meliorata rex sicut |[[...]] abet, it sunt pecias sex de terra aratoria et quadtuor de terra casteneta que sunt constitute in eodem loco et fundo Albine. |[P]rima pecia aratoria regiacet a locus ubi dicitur Sablone: a mane et meridie Sancti Alexandri, a sera Petri presbiter, a montibus Petri; et est per iu|[st]a mensura tabulas legiptimas octo. Secunda pecia dicitur Agro et est tabulas nove; fines: a mane Martini, da trex partibus Petri. Tercia |[p]ecia a locus qui dicitur Runco: a mane et montibus Sancti Alexandri, a meridie Petri, a sera via; et est per iusta mensura tabulas legiptimas quadtuor. | Quarta pecia [[...]]zo (f): da totis partibus Petri et de suis consortis; et est per iusta mensura tabulas legiptimas vigincti | et septe. Quinta pecia a locus qui dicitur Adauca: a mane Ariverti, a meridie et montibus Sancti Alexandri, a sera Petri; et est per iusta mensura ta|bulas legiptimas duodecim. Sesta pecia similiter aratoria, cum arbore uno castano super se, a locus qui dicitur Grummello Cavoncu: a mane | Martini, a meridie Sancti Alexandri, a sera via, a montibus Vualperti (g); et est per iusta mensura tabulas legiptimas | novem. Prima pecia de terra casteneta regiacet a locus qui dicitur Prato Silvani: a mane aqua, a meridie Sancti Alexandri, a sera Petri et | de suis consortis, a montibus valle; et est per iusta mensura tabulas legiptimas vigincti. Secunda pecia a locus qui dicitur Casteneto Sicco: a ma|ne et meridie Petri et de suis consortis, a sera et montibus Sancti Alexandri; et est per iusta mensura tabulas legiptimas quinquagi|nta. Tercia pecia (h) a locus qui dicitur ----- a Castana Menuta; fines: a mane via, da trex partibus Sancti Alexandri; et est | per iusta mensura tabulas legiptimas septuaginta et quinque. Quarta pecia casteneta a locus qui dicitur Aunedo; fines: a | mane via, da trex partibus Sancti Alexandri; et est per iusta mensura tabulas legiptimas quadraginta. Quidem et ut ordo | legis depossit et (i) anc previdendam comutacionem accesserunt super ipsas pecias terre ad previdendum et estimandum, it est Celso sub|diaconus de ordine sancte Bergomensis Eclesię et filius Lanzoni de eadem civitate Bergamo et missus ipsius domni Ambrosii episcopus, | una cum tribus (j) ominibus Deum timentes exstimatoribus, corum nomina sunt Petrus filius quondam Iohanni et Mar|tinus filius quondam similiter Iohanni seu item Andrea filius quondam Petri de eodem loco Albine; quibus omnibus rectum comparuit esse | et ipsi exstimatores exstimaverunt et dixerunt eo quod meliorata rex recipere ipse domnus Ambrosius episcopus a parte eiusdem | sui episcopatii ab eodem Lanzo comutatore suo quam ei dediset et ac comutacio inter eos legibus ec (k) firmiter fieri posset. As au|tem pecias terre superius dicte vel comutate, cum superioribus et inferioribus seu cum ingresoras et accessionibus suorum in integrum | ipsi comutatores sibi unus alteri in vicem comutacionis tradiderunt, faciendum pars parti a die presenti quod ut supra in comu|tacione dederunt cum eredibus et successoribus suorum iure proprietario nomine quicquit voluerint, sine omni uni alterius suorumque eredibus | vel succesoribus contradicione. Et sponderunt se ipsi comutatores sibi unus alteri cum eredibus et successoribus suorum suprascriptas pecias terre superius | comutate omni tempore ab omni contradicentes omines defensare; unde pena inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut eredibus vel | successoribus suorum set (l) de ac comutacione removere quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur vel | si ab unumcoque ominem iam nominatas pecias terre sicut superius legitur non defensaverint, tunc illa pars que oc non con|servaverint componat a parte fidem servandi pena nomine suprascriptas pecias terre in duplum sub estimacione in consimilis locis | sicut pro tempore melioratis fuerint aut valuerint, quia sic inter eos convenit. Et si eidem Ambrosii (m) episcopi (n) propter ono|re episcopatii sui de lege Romana aliquit inpedit nec eum licead ullo tempore nolle quod voluit, set quod hab eo ic semel | factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promisit con stipulacione subnixa. Unde due comuta|cione uno tinore scripte sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
Signum + manu(m) suprascripti Lanzoni qui ac cartula comutacionis fieri rogavi.
Signum # manibus suprascripti (o) Petri et Martini seu Andrei qui super ipsas pecias terre accesserunt et exstimaverunt ut supra.
Signum # manibus Liuperti qui vocatur Georrio filius quondam Lamperti et Giselberti filius quondam Petri viventes lege Romana testibus.
Signum # manibus Giselberti et Adelberti seu Odoni de eadem civitate Bergamo testibus.
(ST) Ego Rihizus notarius scripsi, postradita conplevi et dedi.

(a) Lacuna per circa 25 lettere.
(b) Lacuna per circa 26 lettere.
(c) Lacuna per circa 32 lettere.
(d) Lacuna per circa 25 lettere.
(e) A ep(isc)o(pat)ii, qui e appresso.
(f) Lacuna per circa 16 lettere.
(g) Le ultime due confinazioni completate, come pare, in un secondo tempo, visto lo spazio che divide le parole via e Vualperti da quelle che le precedono e le seguono.
(h) Segue t(er)cia pecia ripetuto.
(i) Così A: si intenda ad
(j) Segue c(um) trib(us) ripetuto.
(k) Così A per et
(l) Così A.
(m) Ambrosii su rasura, estesa fino all'inizio della parola successiva.
(n) A ep(isc)o(p)i
(o) s(upra)s(crip)ti aggiunto in un secondo tempo tra manib(us) e Petri con -i al di sopra della P di Petri

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis