Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi millesimo | octuagesimo secundo, mense ianuarius, inditione quinta. Comutatio | bone fidei noscitur esse contracta ut vice emptionis obtineat fir | mitatem eodemque nexu obligat (a) contrahentes. Placuit itaque bona | convenit voluntas inter Iohannem presbiterum et prepositum de ordine Sancti Alexandri | Pergomensis Ecclesie (b) nec non et inter Albertum filium quondam item Alberti, de loco [Erge]| nate, qui professi sunt lege vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debe[ant](c), | sicut a presenti dedit in primis ipse Iohannes presbiter et prepositus eidem Alberti | comutatori suo in causa comutationis nomine suo iure presenti die habendum, | id est petia una de terra arva iuris ecclesie Sancti Alexandri, et est posita | foris et prope eadem civitate Pergamo in loco qui dicitur Silvatico; coeret ei: a mane |Gisleberti, a meridie currit aqua, a sera Stefa[ni], [a mo]ntes via; et est per mensuram [iustam]| tabulas legiptimas duocentiviginti (d) et una. Quidem ad vicem recepit ipse | Iohannes presbiter et prepositus ad partem predicte ecclesie ab eodem Alberto comuta | tore suo (e) similiter in causa comutationis nomine suo iure presenti die habendum (f) id sunt pe | tie quinque de terra iuris sui que sunt posite in loco et fondo Ergenate. | Prima petia est aratoria in loco qui dicitur Noxeta; coeret ei: a mane et sera currit | aqua, a montes Teudaldi; et est per mensuram iustam tabulas triginta. Secunda petia ibi prope: | a mane Sancte Marie, a sera via, a montes Sancti Alexandri; et est per mensuram iustam tabulas sexa | ginta quinque. Tertia petia est sedimen sine edifitio, tabulas sex. Quarta dicitur Sub Ca | se, tabulas due cum arbore castanea una (g) super habente. Quinta ibi, tabulas quattuor (h) | cum arboribus duabus castaneis; et sunt tote insimul per mensuram iustam tabulas cen | tum sex (i). Quidem et ut legis ordo deposscit ad hanc previdendam comutationem | accesserunt super ipsas petias terre ad previdendam et estimandam (j) sunt |Petrus diaconus de eadem ecclesia et filius quondam Daiberti, missus eiusdem Iohanni | presbiteri et prepositi, et Lanfrancus atque Iohannes filii Sivuardi seu Lazarus filius |quondam Attoni de suprascripta (k) civitate estimatores, quibus omnibus rectum comparu | it et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata[m]| rem acciperet ipse prepositus ad partem predicte ecclesie ab eodem Alberto com[u]| tatore suo quam ei daret et hec comutatio inter eos legibus ac firmiter | fieri potest. Has autem petias terre superius dictas vel comutatas cum su | perioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suarum in integrum ipsi comuta | tores sibi unus alteri cum heredibus vel successoribus suorum invicem comutationes (l) | tradiderunt, fatiendum pars parti a die presenti quod ut supra in comutatio | ne dederunt cum heredibus vel successoribus suorum iure proprietario nomine quicquid voluerint | sine omni unius alterius suorumque heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt | se ipsi comutatores sibi unus alteri cum heredibus vel successoribus suorum suprascriptas petias (m) | terre superius comutatas omni tempore ab omni contradicente homine defensare; unde pena | inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut heredibus vel successoribus suorum se de hac | comutatione removere quesierit et non permanserint in eis omnia qualiter supra | legitur, vel si ab uno quoque homine iam nominatas petias terre non defensaverint, tunc | illa pars que hoc non (n) conservaverit componat parti fidem servanti penam nomine | suprascriptas petias terre in duplum in eisdem vel in consimilis locis, quia sic inter se conve | nerunt. Et si eidem Iohanni presbitero et preposito propter honorem sacerdotii sui lex Ro | mana aliquid (o) impedit nec liceat ei amodo ullo tempore nolle quod voluit sed quod | ab ipso ic semel factum est inviolabiliter conservare promisit, cum stipulation[e]| subnixa. Unde due cartule comutationis uno tenore (p) scripte sunt. Actum suprascripta civitate (q).
Signum # manus suprascripti Alberti qui hanc cartula comutationis fieri rogavit.
+ Petrus diaconus missus subscripsi.
Signum ### manibus suprascriptorum Lanfranci et Iohanni seu Lazari qui suprascriptas petias terre ac | cesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum ## manibus Petri et Iohanni testes Romana lege viventes.
Signum ### manibus Petri et Girardi seu item Petri testes.
(ST) Arnaldus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et (r) dedi.

(a) A obligant con -n- espunta.
(b) Segue segno di punteggiatura (punto e virgola) superfluo.
(c) Così A: si sottintenda dare
(d) Nell'interlineo sopra la -i finale una lettera inintellegibile.
(e) suo nell'interlineo.
(f) habend(u)m nell'interlineo.
(g) Segue segno di punteggiatura (punto e virgola) superfluo.
(h) -or nell'interlineo.
(i) In realtà 107.
(j) Di seguito A presenta due tratti verticali tra due puntini invece di id
(k) Nel compendio ssta è segnata una -r in luogo della -t-
(l) -s nell'interlineo per mancanza di spazio in fine di rigo.
(m) -s nell'interlineo per mancanza di spazio in fine di rigo.
(n) non nell'interlineo.
(o) aliq(ui)d nell'interlineo.
(p) -re nell'interlineo.
(q) civitate nel rigo sottostante presso il margine destro.
(r) et nell'interlineo.

Edizione a cura di Giuliana Ancidei
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis