Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) Anno ab incarnacione domini nostri Iesu Christi millesimo nonageximo nono, nono kalendas aprilis, indicione septima. Sanctę sed[is]| apostolicę (a) ęcclesię Beati Petri apostoli, quę est constructa in urbe Roma (b) ubi corpus sanctissimi eius requiescit. Ego in Dei nomine Nazarius presbiter et monacus | prior ecclesie et monasterii quod est ędifficatum in honore sanctę Trinitatis in comitatu Pergamensi, in territorio de loco Calusco ubi dicitur Vergi, | iuxta flumen Aduę, offertor et donator ipsius apostolicę ecclesię, qui professus sum lege vivere Romana, presens presentibus dixi: "Dum pius ac | redemptor omnipotens Deus homini in hoc seculo vitam concesserit, semper debet cogitare atque disponere quod acceptabile sit ei atque purum munus | offerre, ut cum de hac vita migrare iusserit non de negletis iudicet, sed bonis operibus gratuletur"". Quapropter ego qui supra Nazarius presbiter | et humilis monachus orthodoxę fidei et prior atque inceptor et ędifficator ipsius ęcclesię Sanctę Trinitatis, considerante et inspirante me | Dei omnipotentis misericordia atque accepto conscilio superno, et per conscilium atque voluntatem meorum fratrum, donamus atque offerimus et libenti animo | tradimus seu subiectamus nominative nostram porcionem de omnibus universis casis et rebus territoriis ac substanciis iuris nostri immobilibus rebus, | quas habere visi summus infra hoc regnum Italie, atque illud omne quicquid m(ih)i (c) cui supra Nazario monacho pertinet de predicta ecclesia atque de | monasterio Sanctę Trinitatis atque de omnibus casis et rebus pertinentibus ad ipsum monasterium in integrum, seu tres ęcclesias ędifficatas in honore sancti Salvatoris| et sancti Michaelis Archangeli(d) atque sancti Euxcebii confessoris ędifficatas in territorio de ipso loco Calusco, cum omnibus rebus pertinentibus ad ipsas ecclesias, quę | fuerunt datę et donatę seu traditę de manibus atque potestate Lotharii et Alberii seu Attonis germanorum atque Tedaldi et Attonis(e) nepotis eorum seniorum (f), | de ipso loco Calusco, ad ipsam ecclesiam Sanctę Trinitatis et in mea cuius supra Nazarii monachi fuissent ordinacione atque disposicione, cum omnibus rebus, | usibus, honoribus ad ipsas tres ecclesias pertinentibus cum integritate. Ita ut a presenti die et ora deveniant in iure et proprietate atque potestate ipsius |sanctę Sedis apostolicę ęcclesię Beati Petri apostoli, faciendo exinde pars (g) apostolicę ęcclesię iure proprietario nomine quicquid voluerit aut previderit pro mercede et | remedio animę meę atque pro remedio animarum predictorum Lotharii et Alberii atque Attonis germanorum seu Tedaldi atque Attonis (h) et eorum parentum defunctorum. Eo tamen | ordine, ut ego qui supra Nazarius presbiter et monacus et prior atque inceptor ipsius ęcclesię et monasterii atque nostri successores et nostri fratres cum habitantibus atque servi | entibus atque permanentibus et regulariter in ipso monasterio viventibus seu cum omnibus conversantibus vel venientibus, habere et detinere atque fruere seu labo | rare atque ędifficium imponere debemus nos qui nunc summus in ipso loco vel omnes succedentes vel habitare et permanere volentes atque ad ipsam ecclesiam regulariter | et honorabiliter servientes ad honorem Dei omnipotentis et sanctę Trinitatis, predictas res omnes mobiles et immobiles sicut superius legitur in integrum facientes exinde de | frugibus et censibus atque redditibus, quos Deus annue dederit, quicquid voluerimus ad nostrum usum et benedictionem atque sumptum seu utilitatem ipsius ęcclesię et monasterii | perficiendi atque restaurandi seu meliorandi quod nobis melius visum fuerit; in tantum etiam habere volumus potestatem de ipsis ecclesiarum rebus, ut camblum et com | mutacionem cum alia ęcclesia et monasterio vel laico homine in tantum, ut nostra ecclesia et monasterio videantur meliorati ad utilitatem et ad proficuum nostrarum ęcclesiarum | et neque ab ullo homine vel ab aliqua potestate in predicta ęcclesia vel nostro monasterio ordinetur abbas vel prior nisi fuerit electus a congregacione nostri | predicti monasterii pro animarum nostrarum remedio. Eo vero ordine, ut ego qui supra Nazarius monachus et prior et noster successor ęlectus prior a congregacione in perpetuum | persolvamus per unumquemque annum ad partem predictę apostolicę ęcclesię arigenti denariorum bonorum Mediolanensium duodecim. Alia superimposita non imponatur predicto | nostro monasterio per aliquod modum vel per quodlibetvis ingenium a parte ipsius apostolicę ęcclesię, sed hoc volumus et petimus et ita est nostra inrevocabilis voluntas, | ut hec nostra ęcclesia et monasterium et omnes res monasterii que nunc sunt vel deinde erunt, sint deffensę atque gubernatę sub tutela et protectione domni apostolici Urbani qui | nunc presidet ipsi Sedi Romanę, vel illius catholicę post eum imperpetuum ęlectum. Quod si hoc evenerit, quod absit, si aliquis homo clericus vel presbiter vel episcopus vel abbas | vel papa vel aliquis apostolicę Sedis Romanę vel ulla potestas secularis hoc nostrum iudicatum vel hanc paginam nostrę offerscionis irrumpere presumpserit vel angaria[m]| ullam aut fictum vel censum aut condicium vel aliquam superimpositam imponere voluerit vel in aliam potestatem trahere vel alii potestati concedere vel commu | tacionem aut investituram vel invasionem facere presumpserit, quod si fecerit nullam habeat vim, sed sit irritum et inane atque vacuum et inutile et quod factum | erit pro non factum habeatur. Tamen si aliqua impedicio vel molesticia vel ulla dampnietas aut prava invasio apparuerit huic nostro monasterio vel nostris ęcclesiis vel | de bonis monasterii aliquis perversus homo abstrahere voluerit vel minuere, tunc volumus atque per hanc paginam nostrę ordinacionis confirmamus, ut predicti | seniores qui hanc elimosinam nostrę ęcclesię et monasterio dederunt et eorum heredes sint adiutores et deffensores contra malos homines et perversos non cessantes malum faciendos, | ut vis secularis a vi seculari deffendatur et hec (i) nostra ordinacio firma et inconvulsa permaneat cum stipulacione subnixa. Et nec me liceat amodo | ullo tempore nolle quod volui, sed quod a me hic semel factum vel conscriptum est sub iureiurando inviolabiliter conservare promitto cum stipulacione sub | nixa et ex hoc duę cartulę uno tenore scriptę sunt. Actum in eodem loco Vergi.
+ Ego Nazarius presbiter monachus et prior a me facta subscripsi. + Ego Iohannes monachus interfui et subscripsi.
+ Ego Ambrosius monachus et presbiter interfui et subscripsi. + (ST) Ego Ardericus notarius sacri palacii rogatus subscripsi.
Signum ## manuum Vitalis et Alberici patrui et nepotis lege vivencium Romana testium. Signum ### manuum Iohannis et Andree seu Arderici testium.
Et in investitura ipsius Attonis qui est suprascriptus fuerunt | testes Rusticus et alter Rusticus atque Albericus atque Ardericus ferarius, |Petrus, Lanfrancus(j).
(ST) Ego Lanfrancus notarius et iudex scripsi, post traditam atque complevi.

(a) A ap(osto)locę qui e in seguito.
(b) -o- corretta da u
(c) A mi con tratto abbreviativo soprastante.
(d) A Anchang(e)li
(e) et Attonis nell'interlineo.
(f) Segue rasura per 2 lettere.
(g) A pars con segno abbreviativo superfluo su -r-
(h) atq(ue) Attonis nell'interlineo.
(i) h- nell'interlineo.
(j) Questa annotazione è apposta su tre righe, al margine destro della pergamena, in corrispondenza delle righe 42 e 43.

Edizione a cura di Cristina Carbonetti Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis