Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

[(SN)] Anno ab incarnacione domini nostri Iesu Christi mill(esim)o centesimo vigesimo secundo, mense febru|[arii, in]d(icione) quinta decima. Comutacio bone fidei nossitur esse contractum ut vice e(m)tionis |[obtine]nt firmitate eodemque nexu obligant contraentes (1). Itaque bona convenit volontas inter Ber|[tar]um, abas Sancti Sepulcri de Astino, necnon et inter Arnulfus, fil(ius) c(on)da(m)A(m)brosi, de loco Gromole, qui profesi (a) [sumus] ex nacione nostra lege vivere Langobardorum (b), ut | in Dei nomine debet dare sicut a presenti dedit, in primis ipse (c) Bertarus abas eidem Arnulfi comutatori suo, | in causa comutacionis nomine, suo iure, presenti die abendum, id est petias quinque de terra ca(m)piva, iuris | Sancti Sepulcri, in loco et fondo Gromole. Prima petia d(icitu)r al Ca(m)po dal Vite; cui coeret: a mane via, a meridie | tua e(m)tori, a s(era) et a montibus Sancti All(e)xa(n)dri et Sancti Vicentii, et est per iusta mensura perticas duabus et tab(ulas) d(e)ci(m) et | octo. Secunda petia ibi prope: a mane ********, a meridie ********, a s(er)a de Stazono, a montibus Sancti Allexa(n)dri et | Sancti Vicenti, et est per iusta mensura perticam unam. Tercia petia ibi non longe: a mane Sancti Siri, a meridie vel a s(er)a |[s]eu a montibus Sancti Allexa(n)dri, et est per iusta mensura perticas tres et tab(ula) una et media. Quarta petia d(icitu)r Roxo: |[a mane] et a meridie tua e(m)tori, a s(er)a et a montibus Andree, et est per iusta mensura tab(ulas) quindecim. Quinta petia d(icitu)r alla Bre|[[...]][: a mane] et a meridie tua e(m)tori, a sera via, a montibus Ioh(ann)i Carloni, et est per iusta mensura tab(ulas) treginta, et si a(m)plius |[fuerit], inintegrum. Quidem et ad (d) vicem recepit ipse Bertarus abas, ad partem eidem Sancti Sepulchri (e), ab eodem Arnul|[fo comu]tatori suo, similit(er) in causa comutacionis nomine, presenti die iuris Sancti Sepulchri (f) de Astine (g) abendo, |[id] est petias quinque de t(er)ra ca(m)piva iuris ipsius Arnulfi comutatori suo posita in loco et fondo Gromole. | Prima petia d(icitu)r a Morezo; cui coeret: a mane et a meridie vel a montibus prefate ecl(esi)e, a s(er)a Sancti Vicenti et Sancti All(e)xa(n)dri, | et est per iusta mensura tab(ulas) vigincti. Secunda petia ibi prope: a mane prefate ecl(esi)e, a meridie via, a s(er)a Sancte Marie, a montibus Ar|[nu]lfi, et est per iusta mensura tab(ulas) treginta et duabus. Tercia petia ibi non longe: a mane Sancti All(e)xa(n)dri et Sancti Vicenti, | a meridie et a s(er)a prefate ecl(esi)e, a montibus Murgola, et est per iusta mensura perticas quattuor et tab(ulas) quattuor. Quarta pe|tia d(icitu)r Roxolo: a mane Lanfranci, a meridie de her(e)d(ibu)s Odeverti, a s(er)a via, a montibus ia(m)dicta ecl(esi)a, et est per iusta mensu|ra tab(ulas) treginta et (h) octo et pedes quattuor. Quinta petia d(icitu)r sup(er) Gromole: a mane et a meridie Sancti All(e)xa(n)dri, |[a] s(er)a Sancti Vicenti, et est per iusta mensura (i) tab(ulas) decim et septem et si a(m)plius fuerit, inintegrum. Quidem et ordo legis de|[po]sit (2) ad anc previdendam comutacionem accesser(unt) super ipsas petias terre ad abendum et estimandum, id est |[Alke]rus ****, misus prefate ecl(esi)e, una cum duobus omnibus Deum timentes estimatores, Alkero et Ar|[nulfo], quibus ominibus rectum co(m)paruit et ipsi estimatores dixer(unt) eo quod meliorata et a(m)pliorata causa acci|[peret] et ipse Bertarus abas, ad partem ipsius ecl(esi)e Sancti Sepulchri, ab eodem Arnulfo comutatori suo, quam ei |[d]aret, et ec comutacio inter eos ac firmit(er) fieri posset. As au(tem) peties terre sup(eriu)s dicte vel comutate, cum su|perioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suarum, inintegrum, ipsi comutatores sibi unus alteri in | vicem comutacionis tradider(unt) faciendum pars parti die presenti quod supra in comutacione legit(ur) cum | her(e)dibus et successoribus suorum, iure proprietario nomine, quicquit voluerint, sine omni unus alteri suorumque her(e)dibus vel | successoribus contrad(itione). Et sposponder(un)t se ipsi comutatores sibi unus alteri cum her(e)dibus et successoribus suorum | s(upra)s(crip)te peties terre, sup(eriu)s comutate, omni te(m)pore ab omni contradicente (j) homine defensare; unde pena inter se po|suer(unt) ut si quis ex ipsis aut her(e)d(e)s vel successores (k) suorum se de ac comutacione removere quesierint et non per|manserint in ea omnia, qualit(er) sup(eriu)s legit(ur), vel si ab unoquoque homine na(m) (l) nominatis petiis terre sic(ut) sup(eriu)s |[le]git(ur) non defensaverint, t(un)c illa pars que hoc non conservaverit co(m)ponat partem fidem servanti (m) pena |[[.....]] s(upra)s(crip)te petiis terre in duplum sub estimacione in consimili loco sic(ut) pro te(m)pore meliorata fuerit aut va|[luer]it, quia sic inter se convener(unt). Unde due comutacione uno tinore scripte sunt. Actum loco Gromole. Feliciter.
Signu(m) + manu(s) s(upra)s(crip)ti Arnulfi qui hanc cartula fieri rogavit.
Alkerus misus ecl(esi)e qui sup(er) ipse peties terre fuit ut supra.
Signu(m) +++ manuu(m)Arnulfi et Markesi seu Martini testes.
(SN) Ego Oddo not(ariu)s sacri palacii interfui et rogat(us) subscripsi.

(a) q(ui) p(ro)fesi nell'interlineo.
(b) [sumus] ex - Langobardor(um) nell'interlineo all'inizio del rigo successivo.
(c) -s- corr. su e erroneamente anticipata.
(d) a- corr. su altra lettera.
(e) S(an)c(t)i Sepu- su rasura.
(f) Il primo tratto di u corr. da l erroneamente anticipata.
(g) Così A.
(h) Seguono alcune lettere cassate mediante dilavamento volontario dell'inchiostro.
(i) Segue d(e) cassato mediante rasura.
(j) A contradicente(s).
(k) La terza s corr. su o.
(l) Cosi A, si intenda iam.
(m) servanti(s).

(1) Cf. Cod. Iust. 4.64.2.
(2) AHIST. 16.

Edizione a cura di Gianmarco Cossandi
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi