Lombardia Beni Culturali
103

Cartula commutationis

948 giugno, Fornovo S. Giovanni.

Dagiberto, vescovo di Cremona, dà a Stefano un appezzamento coltivato con edificio, due appezzamenti ad orto e uno coltivato a vite, siti nelle località di Valsurda e Sanctus Donatus, che misurano complessivamente sessanta tavole e mezza, e riceve in cambio quattro appezzamenti di terra, uno coltivato a vite, sito in Capriate (San Gervasio), che misura quaranta tavole, due clausurivi e un campo, siti nel territorio di Antegnate, che misurano complessivamente trecentosessantacinque tavole. I beni oggetto della permuta sono estimati da Pietro, figlio del defunto Garivaldo, Ragimpaldo, Ragimpaldo de Vualaringo, Giovanni, figlio del defunto Bonsommo, de Spineto, accompagnati da Adam, diacono delle Chiesa cremonese e messo del vescovo.

Copia autentica inizio sec. XIII, BSCr, LC, Codice Sicardo, p. 138, n. 102 [B]. Regesto sec. XVIII, Bonafossa, p. 23. Copia sec. XIX, Cereda, sc. 1, sec. X, n. 25. Regesto sec. XIX, Ferragni, n. 58.
B è così autenticata: (SN) Ego Gyrardus notarius huius exemplar vidi et hoc scripsi et subscripsi.
Nel margine esterno, di mano del sec. XVII: PP.

Edizione: Muratori, Antiquitates, I, col. 372; Sanclemente, p. 225, n. XI (edizione parziale); Cod. dipl. Lang., col. 999, n. DLXXXV; Falconi, I, p. 135, n. 55.
Regesto: Robolotti, Delle Pergamene, p. 43; Robolotti, p. 5, n. 35; Astegiano, I, p. 32, n. 19; Savio, p. 27.

Il titolo che precede il documento è in inchiostro rosso.
Il documento è molto scorretto.

De eodem
In nomine D(omi)ni. Regnante d(o)mn(o) (a) nostro Lotharius gr(ati)a Dei rex, anno regni eius D(e)o | propitio octavo decimo, mense iunii, indic(tione) sexta. Commutatio bone fidei no|scitur esse contractum, ut vice emptionis obtineat firmitatem eodemque nexu obligant | contradantes (1). Placuit atque convenit inter dom(num) Dagibertus, reverentissimu(m) Sancte | Crem(onensi)s Ecclesie ep(iscopu)s, nec non inter Stephanus qui et Am ---------------------- | ut inter se com(mutationem) facerent sicuti et de presenti fecerunt. Dedit in primis ipse dom(nus) Da|gibertus presul eidem Stephani in com(mutationis) nomine, h(oc) sunt quattuor pec(ie) de terra. Una cur|tiba cum aliquantula edificia desuper et due ortibe seu una vitata iuris ipsius | episcopatus Sancte Cremonensis Ecclesie. Quibus sunt posite pecie curtibe cum aliquantula edifi|tias desuper locus ubi dicitur Vallesurda, fines a mane Petroni presbitero, a meridie Sancti | Benedicti, a sera acessione, a monte via et est per mensura tabule septem. Prima pecia or|tiba, ibi prope, fines a mane accessione, a meridie Sancti Benedicti, a sera Martini, a | monte Petroni presbitero et est per mensura tabule sex et dimidia. Alia pecia ortiba, lo|cus ubi dicitur ----, fines a mane et a monte Sancti Alexandri, a meridie accessione, a sera | via et est per mensura tabule septem ---- vitata, locus ubi dicitur Sancto Donato, fines | a mane Sancti Iohannis evangeliste, a meridie via, a sera terra de co(m)mitatu, a monte Sancte Trini|tatis et Adelberti et est per mensura(m) iusta(m) tabule quadraginta. Quidem et ad vicem | recepit his ipse dom(nus) Dagibertus pontifex ad pars ipsius ecclesie et episcopatu(s) habendum | ab eodem Stephanus commutatore suo similiter in com(mutationis) nomine, hoc sunt quattuor pe|cie de terra, una vitata cum arbore uno castano desuper et due clausuribe | seu una campiva iuris eidem Stephani. Que habere visus est suprascripte petie de terra vi|(p. 138)tata cum arbore uno castano desuper in vico Cabriate, locus ubi dicitur ----, | fines a mane via, a meridie de heredes condam Alberti, a monte Andrei et est per mensura tabule | XL, ---- Due petie de terra clausuribe et una campiva, in vico Anteniate. Prima | pecia clausuriba, locus ubi dicitur Gavagiolo, fines a mane et meridie Domnoline, a sera | et a monte vie et est per mensura tabule centum XV. Alia pecia clausuriba (b), ibi prope, fi|nes a mane et meridie terra ipsius episcopatu(s), a sera Sancti Iulii, a monte Arderati et est per mensuram | tabule octuaginta. Pecia campiva, locus ubi dicitur Noxedolo, fines a mane et a monte ter|ra ipsius episcopatus, a meridie Domnoline, a sera Placitoni et est per iusta(m) mensura tabule cen|tum LXX. Quidem et ut ordo legis (2) deposcit ad hanc previdenda(m) com(mutationem) accesserunt super | ipsis rebus ipse Stephanus una simul cum Adam, diaconus (c) de ordine idem Sancte Crem(onensi)s Eccl(esi)e | et missus prefato dom(no)Dagiberti episcopus, et cum viris homines D(eu)m timentes estimato|res, corum nom(ina) subter leguntur. Quibus eidem Adam diac(onus) et misso paruit et ipsi estima|tores et estimaverunt et dixerunt, quod nunc presenti t(em)pore meliorata et a(m)pliata causa su|sciperet ipse dom(nus) Dagibertus presul ad pars ipsius eccl(esi)e et episcopatu(s) habendum ab eodem Stepha|nus quam dedisset (d) qod (e) eidem Stephani ut supra in com(mutationem) daret et h(ec) com(mutatio) inter eis le|gibus fieri posset. His autem suprascriptis rebus, sicuti superius legitur, cum superioribus et inferiori|bus, cum ingressoras et accessiones suarum quis co ut supra ad par(te) in com(mutationem) dederunt ipsi com|mutatores sibi unus alteri in com(mutationis) nomine tradiderunt, ita ut faciant a presenti die ipsi | commutatores de co ut supra ceperunt cum heredibus et successoribus suorum proprietario et ca|nonice nomine legibus quicquid voluerint sine omni uni alterius contradic(tione). Et spoponderunt | sibi unus alteri ipsi commutatores cum heredibus et successoribus suorum suprascriptis rebus quis | co ut supra ad par(tem) in com(mutatione) dederunt ab omni contradicente homine iuxta legem defensare. | De quibus etenim capitulis superius scriptis pena inter se posuerunt ut quis ex ipsis com|mutatores aut heredes vel successores eorum se de hac commutatione removere quesie|rint et ab unuq(uem)que ho(min)e iuxta legem non defensaverint vel si contra hac com(mutatione) agere aut | iru(m)pere quesierint, tunc co(m)ponat pars illa que non conservaverint ad partem fidem servante supascriptis | rebus quas dedit in duplum melioratisque in tempore fuerint aut valuerint sub estim|atione in eisdem locis. Sic inter eis conven(it) (f). Due com(mutationes) scripte sunt. Actum in loco For|novo. Signum + manus suprascripti Stephani qui hanc com(mutationem) ut supra fieri rogavit. (S) Adam diaconus | missus fui ut supra subscripsi. Signum + manibus Petroni, filius condam Garivaldi, et Ragim|paldi, fil(ius) ----, Tagimpaldi de Gualaringo seu Iohanni, filius condam Bonosommi (g), de Spi|neto qui super ipsis rebus accesserunt et estimaverunt ut supra. + Garibaldus rogatus subscripsi. | (S) Teuprandus, iudex domni (h), rogatus subscripsi. (S) Andreas de Corentio rogatus subscripsi. (S) Vual|perti notarius dom(ni) regis rog(atus) subscripsi.
(SN) Gumpertus notarius dom(ni) regis scripsi, post traditam complevi et dedi.


(a) -m- corretta da altra lettera.
(b) -l- corretta da -a-
(c) diac- senza segno di abbreviazione.
(d) dedisset parzialmente eraso.
(e) Così B, con segno di abbreviazione per d(e) costituito da trattino sull'astina di -d
(f) Segue due parzialmente eraso.
(g) -i corretta su -o
(h) Così B, che omette regis

(1) Cf. Cod. Iust. 4, 64, 2.
(2) Cf. Ahist. 16.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti