Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(SN) A[nno] dominice incarnationis millesimo centesimo octuagesimo quinto, inditione tercia. Sicut dominus Bonifatius, Dei gr(ati)a sancte Novariensis Ecclesie episcopus, dicebat et narrabat et in instrumento (1) a publico notario condito con|tinebatur, ex mandato domino Uberti, cardinalis presbiteri tituli Sancti Laurentii in Damaso et Apostolice Sedis legati, sententiam protulit Roglerius iudex qui dicitur de Sadriano, consilio dominorum Ottonis de Sesto et Oldonis Crivelli et Iacobi | de la Turre et aliorum qui omnes erant assessores predicti domini cardinalis, super controversia que vertebatur inter do(m)num Beltram, abbatem monasterii Sancti Ambrosii Mediol(ani), per suum missum Arnoldum, monachum ipsius monasterii, | et ex altera parte sacerdotes et clericos ecclesie Sancti Iohannis de loco Bellaxio, que ecclesia est in episcopatu Cumano, per suum procuratorem et missum Anselmum, sacerdotem iam dicte ecclesie. Lis enim talis erat: petebat siquidem ipse abbas quatinus prefati | sacerdotes et clerici de Bellaxio redderent et restituerent sestarios decem et septem bacharum olive rusticis suis de Lemonte et Civenna, quas bachas predicti sacerdotes et clerici abstulerant vel auferre fecerant armata manu predictis | rusticis de quodam oliveto Sancti Ambrosii quod est in loco Lemonte, iuxta ecclesiam Sancti Genesii. Econtra predictus presbiter Anselmus, ex parte iam dicte ecclesie de Bellaxio, se ad restitutionem prefatarum bacharum non teneri dicebat. |[I]mmo vice mutua conquerebatur apud iam dictum cardinalem ut super principali questione, scilicet super iure decimationis ipsius oliveti, quod in solidum ad prefatam ecclesiam Sancti Iohannis de Bellaxio pertinere proponebat pronunciaret |[et] ut ipsum abbatem clericos ipsius ecclesie Sancti Iohannis de Bellaxio colligere decimam predicti oliveto deinceps inquietare non permitteret. His ita et multis aliis ut in instrumento sentencie (1) continetur auditis et di|ligenter inquisitis, predictus Rogerius iudex prefatum Anselmum sacerdotem, ex parte iam dictorum sacerdotum et clericorum de Bellaxio, ut ad .XXX. dies supradictos .XVII. sestarios bacharum prefato abbati Sancti Ambrosii, | ad partem ipsorum rusticorum, restituat condempnavit. Deinde super principali questione, id est super iure decimationis, detulit iusiurandum predicto abbati ut iuraret per suum advocatum ius decimationis | predicti oliveti neque in toto neque in parte ad prefatam ecclesiam Sancti Iohannis de Bellaxio pertinere aut refferret iusiurandum illud prefato Anselmo sacerdoti. Postea vero, alia die sequenti, coram domino Ottone de | Sesto, assessore domini cardinalis suprascripti, ipse abbas Beltram ut supra iuravit: et tunc ipse dominus Otto super principali questione de iure decimationis a peticione facta ex parte iam dicte ęcclesię Sancti | Iohannis de Bellaxio memoratum do(m)num Beltram abbatem absolvit. Tandem predicti sacerdotes et clerici Sancti Iohannis de Bellaxio, ut asserebant, cum iudices domini cardinalis post atestationes hinc (a) inde receptas et publi|catas contra formam iuris testes denuo ex parte abbatis super principali questione, id est super iure decimationis, recipere voluissent, ad Sedem Apostolicam (b) apellar(un)t, sed ad suggestionem iudicum, apellatione remissa eorum, | postmodum sentenciam audier(un)t; qua sentencia audita item ad dominum papam apellar(un)t, quam causam dominus papa do(m)no Bonifatio Novar(iensi) episcopo et Morimondensi abbati ut eam, sublato apellationis obstaculo, | ad finem deducerent commisit (2). Partibus enim ad eorum presentiam convocatis inter predictum abbatem Mediol(anensem) per suum missum Milonem, ipsius monasterii monachum, et ex altera parte predictos sacerdotes et clericos Sancti Iohannis de Bella|xio per eorum missum et procuratorem presbiterum Anselmum, causa predicta agitata est, alegans prefatus Anselmus presbiter predictos sacerdotes et clericos Sancti Iohannis de Bellaxio ex sententia supradicta gravatos esse, quia cum iudices cardinalis | post atestationes hinc inde receptas et publicatas contra formam iuris, ut supra dictum est, testes denuo recipere vellent, ad dominum apostolicum apellar(un)t, et tunc iudices supradicti dixer(un)t: 'Remitite apellationem istam et nos recipi|emus testes, et si valere debeant valeant, alioquin non valeant'; et sic ad suggestionem iudicum, apellatione remissa eorum, postmodum sentenciam audier(un)t, quam per apellationem interpositam vacuar(un)t. Postea, sub eisdem delegatis, scilicet domino | episcopo et abbate, suprascripta causa a Zanno Cazono, misso et procuratore prefatorum sacerdotum et clericorum Sancti Iohannis de Bellaxio, discussa et agitata per plures vices est et alegationes plurimæ (c) ab eo in causa ista (d) delate sunt. Postea | per alium missum et procuratorem ipsorum sacerdotum et clericorum Sancti Iohannis, nomine Mainfredum, testes in causa ista sub predictis scilicet episcopo et abbate producti sunt, videlicet presbiter Anselmus supradictus et Zannus Cazonus, presbiter Lafrancus. Causa enim pen|dente, abbas Morimondensis predictus a Christo sublatus est, quo audito, a domino papa prepositum Mortariensem in causa ista predicto domino episcopo dominus papa adsociavit (2). Sub quibus, cum causa ipsa per plures terminos foret | agitata et discussa et ipsam sentenciam dandi consilium habuissent, sublatus est prepositus a domino apostolico et ipse dominus apostolicus causam prefatam in suprascripto episcopo solo penitus commisit (3). Qui dominus episcopus Novar(iensis), visis et auditis | alegationibus et responssionibus et confessionibus (e) ex utraque parte et visis instrumentis et privilegiis ex parte abbatis Mediol(anensis) et visis et receptis testibus ex parte illorum Sancti Iohannis de Bellaxio, minus sufficientibus tum quia ex rapina | supradicta participes fuerunt, tum quia in causa ista, scilicet et in principali et in causa apellationis, procuratores fuerunt, tum quia non bene concordes fuer(un)t, et diligenter veritate inquisita et cognito ac viso quod | non verisimile (f) erat et est quod tam religiosissimus (g) homo abbas Mediol(anensis) sacramentum non honestum fecisset et quod tam sapientes viri iudices domini cardinalis contra formam iuris neque testes recepissent, neque alia non oportuna fecis|sent, de consilio assessorum suorum, videlicet dominorum Petri de Fantinallo Novar(iensis) canonici et Lixiardi iudicis et aliorum sapientum, sentenciam domini cardinalis iusta esse pronunciavit, die dominica que fuit .VIIII. kal(endas) iulii. | Sequenti die lune qui est .VIII. kal(endas) iulii, supradictus dominus episcopus Bonifatius, in palatio (h) suo, inferius iussit m(ih)i Olrico notario ut pronuntiacionem et confirmationem istam scriberem et noticiam istam facerem , presentibus asse|ssoribus suis suprascriptis, videlicet Petro de Fantinallo et Lixiardo, do(m)no Rogerio abbate monasterii Sancti Laurentii Novar(iensis) et Guidone eius monacho, Petro Gorritio Novar(iensis) canonico, Olrico de Galiate, Trancherio Gorritio et Petro, | Petro Musso, Gregorio de Galiate et aliis quam pluribus.
+ Ego Bonefatius, Novariensis episcopus, hanc sententiam dedi.
(SN) Ego Olricus sacri palatii notarius, de mandato prefati domini episcopi, hanc noticiam scripsi.

(a) hicn (c nel sopralineo) in A.
(b) Sedem Ap- su rasura.
(c) -æ corretto da as
(d) Corretto su precedente scrittura erasa.
(e) conffessionibus in A.
(f) quod verisimile in A.
(g) -ssi- nel sopralineo con segno di richiamo.
(h) -t- corretta da s

(1) Cfr. la sentenza del febbraio 1184 (n. 19).
(2) Doc. non reperito: cfr. doc. di Lucio III da attribuirsi al 1184, cfr. KEHR, VI/1, p. 93, n. 23 e p. 414, n. 2, che ne trae notizia dal presente documento.
(3) Doc. non reperito: cfr. doc. di Lucio III da attribuirsi al 1184, cfr. KEHR, VI/1, p. 93, n. 24 e p. 414, n. 3, che ne trae notizia dal presente documento.
(4) Doc. non reperito: cfr. doc. di Lucio III da attribuirsi al 1185, cfr. KEHR, VI/1, p. 93, n. 25 e p. 415, n. 4, che ne trae notizia dal presente documento.

Edizione a cura di Ada Grossi
Codifica a cura di Ada Grossi