Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi millesimo sexagesimo primo, mense decembris, indictione quintadecima. Commutatio bone fidei noscitur esse contractus, ut vice emptionis obtineat firmitatem, eodemque nexu obligans contrahentes. Placuit itaque bona convenit voluntate inter dominus Vuidone Dei grada archiepiscopus sancte Mediolanensis Ecclesie necnon et inter Landulfus diaconus de ordine ecclesie plebe Sancti Victoris sita loco Varese et filius quondam Romaldi de loco Buste prope ipso Varese, ut in Dei nomine debeat dare, sicut a presenti dederunt et tradiderunt vicissim sibi unus alteri in causa commutationis, in primis dedit ipse dominus Vuido archiepiscopus eidem Landulfo diacono similiter in causa commutationis nomine suo iure habendum, id est campo pezza (a) una iuris ecclesie Sancti Petri que est fundata in isto loco Buste, que ecclesia ipsa cum omni sua pertinentia pertinere videtur de sub regimine et potestate archiepiscopato Sancti Ambrosii, et reiacet ipso campo in isto loco Buste (b), ad locum ubi dicitur in Oro, et est pro iusta mensura pertice iugalis octo; coheret ei a mane et meridie seu sera via, da monte Sancti Ioanni, et in aliquanto ipso Landulfi commutatori. Quidem et ad invicem percepit ipse dominus Vuido archiepiscopus ab eodem Landulfus diaconus similiter in causa commutationis presenti die a parte ipsius ecclesie Sancti Petri meliorata causa, sicut lex habet, id sunt sedimen cum aliquanto edificio super se habente et vinea cum area in qua extat insimul se tenente petia una, et campo item petia una seu sylva cum area in qua extat itemque petia una iuris ipsius Landulfi diaconi, que reiacet in isto loco et fundo Buste. Iamdicto sedimen (c) iacet ad locum ubi dicitur Besanade; et est sedimen ipso cum predicto edificio super se et area et ipsa vinea insimul se tenente pro mensura iusta pertice tres et tabule novem; coheret ei a mane via, da meridie et sera Petri. Isto campo est ibi prope, sed tantum ipsa via inter medio et est pro iusta mensura pertice tres et tabule decem; est ei da mane et sera via, da meridie Oglerii, da montis Sancti Angeli. Predicta sylva ibique est et est area eius pro mensura iusta tabule quadraginta et tres, coheret ei da mane Romani, da meridie Luiprandi (a), da sera via. Has denique istis rebus superius nominatis vel commutatis una cum accessionibus (d), seu cum superioribus et inferioribus earum rerum qualiter superius legitur in integrum sibi unus alteri vicissim per has paginas commutationis nomine tradiderunt, facientes exinde tam ipsis quamque et successores vel heredes eiusdem Landulfi diaconi legaliter a presenti proprietario nomine quidquid voluerit aut providerit sine omni uni eorum alterius contradictione. Et spoponderunt se ipsi commutatores quamque et suorum successores vel heredes eiusdem Landulfi diaconi omnea tempore de eo quod ut supra tradiderunt commutationis nomine ab omni homine invicem defensare. Quidem, et ut ordo legis eiusdem poscit, et ad hanc ad firmandum commutatione accesserunt super ipsis rebus ad providendum, id est Gotefredus subdiaconus de ordine ipsius sancte Mediolanensis Ecclesie et missus ipsius domini Vuidoni archiepiscopi ab eo directo una simul cum boni homines estimantes, qui ipsis rebus estimarent, et sunt Vuido (e) de loco Massenaco et Bonizo seu Vualdo de isto loco Buste, quibus hominibus comparuit (a) eorum estimaverunt eo quod meliorata causa susciperet ipse dominus Vuido archiepiscopus a parte ipsius ecclesie Sancti Petri ab eundem Landulfus diaconus quam daret et legibus commutatio ipsa fieri poterat. De quibus et pena inter se posuerunt ut qui supra (a) ex ipsis aut eorum successores vel heredes eiusdem Landulfi diaconi sed (a) de hanc commutatione removere quiexierit (f) et non permanserit in ea omnia qualiter superius legitur, vel si ab unumquemque hominem qui supra seo invicem commutationis nomine dederunt non defensaverit, componant pars parti (g) fide servandi pena nomine duplis iamdictis rebus que pars parti commutationis nomine tradiderunt, qualiter pro tempore fuerint melioratis aut valuerint sub estimatione in consimiles locas. Quia sic inter nobis convenit. Et nec liceat eos ullo tempore nolle quod voluerunt, sed quod ad eos semel factum vel conscriptum est, inviolabiliter conservare promiserunt cum stipulatione subnixa. Unde due cartule commutationis uno tenore scripte sunt. Actum isto loco Varese, feliciter. (h) Ego Landulfus diaconus a me facta subscripsi. Ego Gotefredus subdiaconus missus subscripsi. Signum manibus istorum Vuidoni et Bonizoni seu Vualdoni qui super ipsis rebus accesserunt et estimaverunt, et in hac carta commutationis ac (a) confirmandum manum posuerunt. Signum manibus Amizoni et Adelgisi, ambo viventes lege Romana, testes. Signum manibus Lanfranchi et Rihardi seu Vuilielmi, testes. Ego Anselmus notarius sacri pallatii scripsi, post tradita complevi et dedi.

(a) Così B'.
(b) Segue iacet cancellato.
(c) Segue cum aliquanto edificio super se habente cancellato.
(d) Seguono tre parole cancellate.
(e) Vuido in interlineo, sopra Vuilielmus cancellato.
(f) Segue qui una parola cancellata, e poi exierit evidentemente per quexierit.
(g) In B' para.
(h) B' riproduce i segni di croce, le croci dei signa manuum, e fa precedere alla completio del notaio la notazione: loco tabellionatus.

Edizione a cura di Luisa Zagni
Codifica a cura di Patrizia Merati