Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

Notitia de Cucullo et molinis et portibus
Dum domnus Berengarius gloriosissimus rex ad regali dignitate in civitate Cremona adve|nisset et domum episcopii et matris Crem(onensis) Ecclesie, in caminata dormitorio eiusdem domui, ubi ipse princeps | cum suis gasindiis et iudicibus ceterisque suis fidelibus adesset, quorum nomina hec sunt: Gausus, | Tiso, Bernardus, Pazo, Rainerius, Bebo, Anno, Milo, Oldericus et Ingelramus, vassi domni | regis, Ambrosius cancellarius idem domni regis, Vualpertus, Sichardus et Befanius (a), |(p.61) iudices domni regis, Ratfredus (b) notarius sacri palatii, Iohannes, Archerius et Andreas capellanus | similiter domni regis, Leo, archipresbiter, Petrus, Lampertus et Rapertus, presbiteri, Lupus, archidiaconus, Al|do, Oldebertus, diacones cardinis (c) ipsius episcopii, Rodelandus, Vulmannus, idem Rodelandus, | Adelbertus, Vuitegad, Aribertus et Odelbertus, vasalli predicti presulis, et reliqui multi. Ibique | eorum presentia veniens Lando -- episcopus ipsius sedis, una simul et Adelbertus vasallo et advo|cato suo, afferens secum preceptoras paginas tres et notitiam unam inquisitionis, quas | ipse domnus Berengarius rex ante se legere fecit presentia, ubi continebatur in primo precepto inter cetera, qualiter Karolus rex Francorum et Langobardorum per petitionem sanctissimi Ste|phani Cremonensis Ecclesie concessisset episcopus et confirmasset per suas auctoritates preceptas omnes res | episcopii Sancte Marie et Sancti Stephani, quod ibidem a longo tempore visum esset pertinere tam mona|steria quamque et cenodochia (d) seu ecclesias baptismales vel reliquas possessiones ad eundem episcopa|tum pertinentes. Insuper et iuncxisset ipsius ven(erabilis) loc (e) qui dicitur Tecledo cum Brivisula et Cucullo et | omnia ad ipsa loca pertinentia et porto Vulpariolo, transitorio militum usque in capud Addu|e cum molitura et portoras usque in capud Addue (1). In alio namque precepto continente in eo | inter cetera, qualiter Lotharius imperator confirmasset pro mercedis sue augmentum quicquid ad pre|fatam Ecclesiam episcopii Sancte Marie et Sancti Stephani longo tempore reges vel aliquibuslibet homines | largissent vel ea que divina pietas ibidem augere voluisset cum omni integritate per | sui preceptionem ad eandem confirmasset Ecclesiam, per quam concedisset et confirmasset ad prefa|tam Cremonensem Ecclesiam quasdam res, locum videlicet qui dicitur Tecledas cum Brivisula et Cucullo | vel omnia ad ipsa loca pertinentia et portum, cuius vocabulum est Vulpariolo, cum transitori|o militorum usque in capud Addue (2). In tertio namque precepto continente in eo inter cetera, qua|liter domnus Hludovuicus imperator per petitionem Benedicti Cremonensis Ecclesie episcopi confirmasset et iunc|xisset per sui precepto quicquid ad prefatam Ecclesiam Crem(onensis) episcopi reges vel quibuslibet homines lar|gissent vel antea augere voluissent una cum quasdam res, locum qui dicitur Tecledas, Bri|visula et Cucullo cum omnia sua pertinentia, cum porto qui dicitur Vulpariolo, cum transitori|o militum usque in capud Addue et cum molitura de molinis et portoribus usque in capud | Addue (3). Erant precepta ipsas firmata (f) ab ipsis regibus et imperatoribus manibus propriis et ab eorum | anulis sigillata (g) et a suis cancellariis scripta et emissa per data et indic(tionem). In iam dicta noti|tia continebatur in ea inter cetera, qualiter, per sanctionem sacri principis et gloriosissimi Lotha|rii imperatoris, Adelgisus comes Crem(onam) advenisset ad perquirendum instituta precepti que Ka|rolus rex in eadem Ecclesia concessit habendum, id est curte Cucullo et Tecledo, Caprariolas | et Brivisula una simul cum porto Vulpariolo et molitura de molendinis et navium transitoria | et reliqua portora usque in capud Addue et cum eo fuissent Panchoardus eiusdem civitatis episcopus | una cum sacerdotibus suis atque cum iudicibus ceterisque bonis hominibus de eodem comitatu Cre|m(onensi) nec non et Bergomensis atque Parmense comitatus (4). In ipsorum hominum presentia coniura|ti sacerdotes in fide sacerdotii et Christianitati suorum, quod de precepti investitura scirent, ut | verum dixissent. Qui primis Antonius dixisset, quod sciret et bene memorasset, quando Karolus | rex per suum preceptum in Ecclesia Crem(onensi) concessisset curte Cucullo, Tecledo, Brivisula et por|to Vulpariolo cum molitura de molinis et transitorio militum cum reliqua portora usque | in capud Addue. Simpertus, Natalis, Ursevertus, Audemarius similiter dixisset. |(p. 62) Garoto de Auceps iuratus a Dei evangelia et inquisitus dixisset, quod sciret se et bene memoras|set Atonem episcopum habentem inintegrum iuxta ipsum preceptum curte Cucullo cum reliqua | sequentia et porto Vulpariolo et reliqua portora usque in capud Addue quo usque a Rote|child contra legem desvestitus fuisset. Agevertus de Vualdeningo, Isembertus de | Muredellis, Grausevertus et Agemundus et Alipertus de Gaidisco, isti omnes iurati et inqui|siti similiter dixerunt. Erat notitia ipsa firmata manu propria idem Adelghisi comitis et | aliis iudicibus et reliquis (h) scripta per manum Ingeprandi diaconi et emissa per re|gnorum et indic(tionem). Preceptoras ipsas et notitia ostensas et lectas interrogatus est ipse Lando episcopus | et Adelbertus advocatus ab eodem domno Berengario rege per quod eos ostenderent. Qui di|xerunt: Ideo eos hic vestri ostensimus presentia, ut vobis cognita sint et ne quis dicere va|leat, quod pars huius Cremonensis Ecclesie eos scilens aut occulte vel c(on)ludiose habuis|set et, quod plus est, iste Leo scavino huius Crem(one) (i) et advocatus curtis nostre Sexpilas, qui hic | vestri adest presentia, querimus, ut dicat, si precepta ista et notitiam iudicati quam hic | ostensimus bonas et vera sunt et si res illas in locas Cucullo, Tecledo, Brivisula et | porto Vulpariolo cum transitorio militum usque in capud Addue cum molitura de | molendinis et portoribus usque in capud Addue, sicut in eisdem preceptis legitur, de pars | predicte curtis vestre Sespiras nobis a pars huius episcopii Crem(onensis) contradicere queret an non. | Qui et ipse Leo scavino et advocatus ex verbo et preceptione idem domni Berengarii re|gis dixit et professus est: Vere precepta ista et notitiam quam hic ostensistis bonas | et veraces sunt et res in locas Cucullo, Tecledo, Brivisula cum omni sua pertinentia | et porto Vulpariolo transitorio militum usque in capud Addue cum molitura de molen|dinis (j) et portoribus usque in capud Addue, sicut p (k) eisdem preceptis legitur, a parte predicte | curtis Sexpile vobis a parte episcopii Sancte Cremonensis Ecclesie nec contradixi nec contradicere | quero, quia cum lege non possum, eo quod iuxta ipsa(m) legibus eiusdem episcopii proprias esse debent | et a parte ipsius curtis nichil pertinent ad habendum cum lege. Cum ipse Leo scavino | et advocatus taliter professus et manifestus fuisset, rectum eis omnibus paruit esse et iudi|caverunt, ut iuxta eorum altercationem et eidem Leoni advocatori professione et manifesta|tione pars eiusdem Cremonensis Ecclesie res, vias in eisdem locis Cucullo, Tecledo, Brivi|sula cum omnia suorum pertinentia et porto Vulpariolo, transitorio (l) militum usque in capud | Addue et cum molitura de molendinis et portoribus usque in capud Addue, sicut in eas|dem legitur preceptoras, ad suorum proprietatem habere deberet iuxta ipsas preceptoras et ipse Leo | advocatus vel pars eiusdem curtis maneant inde taciti et contenti. Et finita est causa. | Et hec notitia pro securitate parati (m) eiusdem episcopii fieri iussimus. Quidem et ego Petrus | notarius per iussionem domni regis et admonitionem nostrorum (n) iudicum scripsi. Anno regni dom|ni Berengarii regis Deo propitio XXIII, mensis novemb(e)r, indict(ione) XIIII.
(C) Ego Ambrosius diaconus et cancellarius domni regis interfui et subscripsi. (C) Ego Andreas | diaconus Sancte Ticinensis Ecclesie et capellanus domni regis interfui. (C) Ego Iohannes clericus interfui. | (S) Ego Gauso interfui. (C) (o) Vualpertus iudex domni regis interfui. (C) (o) Sichardus iudex do(m)|ni regis interfui. (C) (o) Befanius iudex domni regis interfui. (S) Rotfredus (p) notarius | do(m)ni regis interfui. (S) Lupus archidiaconus (q) interfui. (S) Petrus diaconus ibi fui. (S) Agivertus |(p. 63) presbiter ibi fui. (S) Aldo diaconus ibi fui. (S) Lampertus presbiter ibi fui. Signum + manibus nostrorum (n) | Bernardi et Pazoni seu Rainerii, vassi domni regis qui interfuerunt. Signum + manibus suprascriptorum Beboni et Miloni, item vassi domni regis qui interfuerunt. Signum + manibus suprascriptorum Olderici | et Ingelrami, similiter vassi domni regis qui interfuerunt. (C) (o) Rodelandus ibi fui.

(a) Segue iu-
(b) -a- corretta da altra lettera, come pare.
(c) diacones cardinis: così B.
(d) Così B, corretto in xenodochia da altra mano.
(e) Così B.
(f) Segue espunto et
(g) B sigillatas con -s finale quasi completamente abrasa.
(h) Segue eraso iudicibus
(i) Così B: Schiaparelli integra Ecclesie; Manaresi comitatus
(j) Segue espunto usque
(k) Così B, senza segno di abbreviazione.
(l) -o finale in sopralinea.
(m) Così B.
(n) Così B.
(o) Così B.
(p) Segue espunto interfui
(q) B ardiac(onus)

(1) Documento deperdito, cf. Regesta Imperii, I, 1, p. 845, n. 107.
(2) Cf. il diploma di Lotario I datato 841 maggio 12, di cui al n. 6 del Codice Sicardo.
(3) Cf. il diploma di Ludovico II datato 851 gennaio 10, di cui al n. 8 del Codice Sicardo.
(4) Cf. notitia inquisitionis datata 841 marzo 22, di cui al n. 56 del Codice Sicardo.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni