Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(SN) Anno dominice incarnationis mill(esim)o cent(esim)o oct(uagesim)o octavo, nono die kallendas marcii, indic(tione) septima. In refectorio canonicorum Sancti Iohannis de Burgo de civitate Papia. In presentia abbatis Rainerii Sancti Colu(m)bani (l), Petri Ranfredi, Alberici de Sancto Sisto, Beltrami Salientisinbono, Oddonis de Bobio, Ottonis de Alexandria, | Girardi de Bobio. § D(omi)nus Otto Bobiensis episcopus (2), ex delegatione d(omi)ni pape Clementis (3) cognitor cause que versabatur inter abbatem Olricum monasterii Sancti Petri in Celo Aureo et archipresbiterum Guilielmum de plebe de Bronna, testes quos ipse abbas in hoc placito per donnum Amselmum curatorem protulit m(ih)i Opizoni notario | precepit ut dicta eorum testium in actis publicis (a) redigerem, quorum dicta hec sunt. § Obertus prior Sancti Mathei iur(ato) dicit quod ecclesia Sancti Zen(i) est Sancti Petri in Celo Aureo; int(errogatus) quomodo sit r(espondet) quia recordatur bene amplius .XL. anni quod vidit ibi stare Guidonem monacum monasterii (b) ia(m)dicti per monasterium ut ipse monacus dicebat, per qua(n)tum | t(em)pus ibi stetit nescit; int(errogatus) si vidit aliquem monacum vel sacerdotem aut conversum stare ibi per monasterium n(is)i istum, r(espondet) non, et fama est per terram illam quod illa (c) ecclesia pertinet ad monasterium in omnibus; int(errogatus) de aliis questionibus dicit se nichil sire. § Guido de Aurocloso (d) iur(ato) dicit se recordare (e) per .XL. annos et plus quod vidit ecclesiam | Sancti Zen(i) tenere per monasterium; int(errogatus) quos presbiteros vel monacos vidit ibi stare per monasterium r(espondet) presbiterum Rubaldum et presbiterum Yeronimum qui nunc est; int(errogatus) quomodo scit quod sacerdotes isti starent (f) per monasterium r(espondet) quia multociens vidit presbiterum Rubaldum venire ad festum sancti Agustini et servire abbati sic(ut) alii capellani et ideo scit quia ipse | presbiter Rubaldus habuit discordiam (4) cum quodam Rotaldo (g), de qua (h) d(omi)nus abbas Amselmus qui tunc erat eum adiuvit; de aliis questionibus nichil scit. § Magister Lanfrancus iur(ato) dicit quod ecclesia Sancti Zen(i) est de monasterio; int(errogatus) quom(od)o scit r(espondet) quia multociens audivit presbiterum Rubaldum dicentem quod ibi stabat et a vicinis eccl(esi)e quod illa ecclesia erat de | monasterio et per monasterium in ea stabat, et dicit quod bene s(un)t .XL. anni quod vidit c(aus)am (5) de ac ecclesia inter abbatem Amselmum qui tunc erat et archipresbiterum Bron(ne) sub d(omi)no Guidone de Su(m)mo, qui abbas misit me ad ecclesiam Sancti Zen(i) ut dicerem presbitero Rubaldo quod conduceret testes qui erant in Viccobono a (i) c(aus)am illam et sic venit; si c(aus)a illa fuerit | iudicata nescit n(is)i auditu, et vidit presbiterum Rubaldum et donnum Agustinum et donnum Tebaldum et do(n)num Guidonem monacos istius monasterii recipere ta(m)quam nuncios d(omi)ni et servire in illa ecclesia et vidit presbiterum Rubaldum venire omni anno ad monasterium ad festum sancti Agustini et sancti Petri et servire abbati sic(ut)| alii capellani et vidit presbiterum Rubaldum tenere et habere lectum in suo loco in dormitorio monasterii donec vix(it) et vidi eum sepellire in cimiterio monasterii et a parrochianis illius eccl(esi)e in s(upra)s(crip)to monasterio deportari et vidit donnum Iohannem (j) de Villarasca qui tunc erat in loco abbatis, me presente, mortuo presbitero | Rubaldo, precipere donno Iohanni de Sarzano ut iret ad ecclesiam Sancti Zen(i) ad custodiendas res illius eccl(esi)e et ipsam ecclesiam et vidit parrochianos illius eccl(esi)e venire ad abbatem Amselmum ad petendum sacerdotem et ipse abbas dedit presbiterum Yeronimum qui nunc est et vidit ibi do(n)num (k) Iohannem de Sarzano et (l) | donnum Agustinum et do(n)num Tebaldum unumquemque pro t(em)pore stare, et fama est inter vicinos illius loci quod hec ecclesia est monasterii et ipsemet testis semel ivit c(um) presbitero Rubaldo ad plebem Bron(ne) ad baptismum; int(errogatus) si tunc tenebat aliam ecclesiam n(is)i istam Sancti Zen(i) r(espondet) non; de aliis questionibus int(errogatus) dicit | se nichil scire. § Presbiter Ambrosius iur(ato) dicit quod t(em)pore abbatis Ottonis (m), qui fuit post abbatem Amselmum, missus est c(um) (n) quodam presbitero monasterii, de cuius nomine non recordatur, Viccumbonum ad vindemias et tunc ospitati sunt ap(ud) Sanctum Zen(um) et recepti ut d(omi)ni a presbitero Rubaldo qui ibi morabatur et steter(unt) ibi ut d(omi)ni per | t(em)pus vindemiarum et alia vice venit illuc c(um) eodem abbate redeunte Roma et ipse abbas receptus est ibi a presbitero Rubaldo ut d(omi)nus stetitque ibi per duos dies et ego testis interrogavi presbiterum Rubaldum si capella ista erat monasterii et ipse r(espondit) sic et interrogavit eum de populo et ipse dix(it) quod erat | de plebe Bron(ne) et de ipso populo respondebat ipsi plebi; de aliis questionibus int(errogatus) dicit se nichil scire n(is)i per auditum. § Magister Anricus iur(ato) dicit quod quando puer erat ductus est Papiam a magistro suo presbitero (o) Sancti Martini in Strata et ibi in claustro canonicorum maioris eccl(esi)e erat d(omi)nus Guido | de Su(m)ma (p) cardinalis et d(omi)nus Guilielmus de Marenco archidiaconus Papiensis et d(omi)nus Tedaldus archidiaconus Plac(entinus) et erat ibi c(aus)am inter archipresbiterum Enricum de Bron(na) et monacos Sancti Petri de ecclesia Sancti Zen(i) et tunc data fuit sententia sic(ut) ei dix(it) magister suus et ego vidi archidiaconum Plac(entinum) surgere | et appellare (q) Sedem Romanam; item dicit quod stetit .XV. diebus parum plus vel minus ap(ud) Sanctum Zen(um) c(um) presbitero Rubaldo post predictam sententiam et tunc audivit eum confitentem quod illa ecclesia erat monasterii Sancti Petri et quod ibi per monasterium stabat, alii vero sacerdotes dicebant quod erat in plebatu Bron(ne), sed quid | iudicatum fuit in istam c(aus)am vel quis vicerit et de aliis questionibus nescit n(is)i per auditum. § Donnus Lantelmus monacus iur(ato) dicit quod quando presbiter Rubaldus stabat ap(ud) Sanctum Zen(um) vidit eum venire per plures vices ad monasterium Sancti Petri ad festivitates sancti Petri et sancti Agustini et comedere in refectorio | et dormire in dormitorio in suo proprio lecto; postea quando defonctus est ductus fuit ad monasterium et tunc donnus Ioh(anne)s abbas misit illuc donnum Tebaldum monacum, postea vicini venerunt ad monasterium et pecierunt sacerdotem et ia(m)dictus abbas donnus Ioh(anne)s misit illuc donnum Iohannem monacum | de Sarzano, postea mutavit donnum Iohannem de Sarzano et misit illuc presbiterum Yeronimum; int(errogatus) quomodo sit ista r(espondet) se interfuisse; de aliis questionibus utriusque partis nescit preter quod dicit quod sepe vidit venire s(upra)s(crip)tum presbiterum Yeronimum ad monasterium in festivitatibus et servire sic(ut) alii | capellani. § Donnus Bernardus monacus iur(ato) dicit quod vidit donnum Iohannem de Sarzano stare ap(ud) Sanctum Zen(um) et ipsemet stetit ibi pro scolari cum eo et dicit quod postea ipse monacus fuit inde mutatus a monacis Sancti Petri vel ab eo qui tenebat locum abbatis et missus Casellas et presbiter Yeronimus fuit missus de Casellis ap(ud) Sanctum Zen(um) et vidit eum | postea sepe venire ad monasterium ut capellanum; de aliis questionibus nescit n(is)i auditu. § Fr(ater) Albertus conversus iur(ato) dicit quod vidit presbiterum Rubaldum qui stabat ap(ud) Sanctum Zen(um) sepe ad monasterium venire et comedere in refectorio et n(is)i nolebat in monasterio et iacere in dormitorio in suo proprio lecto; mortuo presbitero Rubaldo fuit missus | ad illam ecclesiam donnus (r) Ioh(anne)s (s) de Sarzano et postea donnus Ioh(anne)s fuit inde remotus et Yeronimus presbiter fuit ibi positus et hoc recordatur fuisse per triginta duos annos; de aliis questionibus nescit. § Presbiter Yeronimus iur(ato) dicit quod ecclesia Sancti Zen(i) est monasterii Sancti Petri; int(errogatus) quom(od)o scit r(espondet): cum essem puer stabam cum abbate Amselmo | in monasterio Sancti Petri et vidi ibi venire quamplures de hominibus de Vicobono et petere ei presbiterum ad ecclesiam Sancti Zen(i) et me presente dedit eis presbiterum Rubaldum et stetit ibi per monasterium usque ad mortem et eo vivente vidit donnum Guidonem de Parma monacum ibi stare per monasterium, mortuo presbitero Rubaldo | vidit ibi stare donnum Tebaldum monacum per monasterium; postea vidit quod do(n)nus Tebaldus fuit inde remotus et prior monasterii posuit ibi donnum Iohannem de Sarzano, postea ille (t) remote inde egomet testis fui ibi positus a predicto priore qui vocabatur Gilius et bene sunt triginta novem anni quod vidit predictum | monasterium s(upra)s(crip)tam ecclesiam per predictos presbiteros et monacos quiete tenere et vidit presbiterum Rubaldum reddere se in manu abbatis Amselmi et dormire in dormitorio in suo proprio lecto et eum vidit venire ad monasterium ad festum sancti Petri et sancti Agustini et servire sic(ut) alii capellani et dicit quod ante predictum t(em)pus | vidit c(aus)am de frodo quod archipresbiter de Bron(na) petebat ipsi eccl(esi)e sub episcopo Bobien(si)(6) et postea vidit eandem c(aus)am sub Guidone de Summo card(inale) qui me presente dixit c(um) Guilielmo de Marenco, in quo s(upra)s(crip)tam c(aus)am c(om)miserat, ut monasterium Sancti Petri deinceps s(upra)s(crip)tam ecclesiam Sancti Zen(i) teneret liberaliter sic(ut) olim tenuerat, | et fama est inter vicinos Viciboni quod ecclesia est monasterii; int(errogatus) si scit quod hec ecclesia sit in plebatu Bron(ne) r(espondet) sic, quia plebatus ille protenditur ultra; ipsemet testis pluribus vicibus ivit ad plebem ad capitulum et c(um) populo ad baptismum et letanias et ad sepelliendum mortuos quando vocabatur et ad festum sancti | Petri similiter; de aliis questionibus int(errogatus) nescit n(is)i auditu; et int(errogatus) si scit quod ecclesia ista fuisset dotata per (u) abbatem Sancti Petri r(espondet) non, n(is)i auditu, et bene sunt .XXVIII. anni quod sum in ista ecclesia, nu(m)quam accepi crisma n(is)i ab abbate Sancti Petri. § Ambrosius de Alegro (v) iur(ato) dicit se audivisse a patre suo quod ecclesia | Sancti Zen(i) fuit hedificata supra alodium suorum antecessorum et quod antecessores sui dederunt istam ecclesiam monasterio Sancti Petri et recordor bene (w) per .XL. annos quod vidi s(upra)s(crip)tam ecclesiam teneri et officiare (x) per sacerdotes et monacos Sancti Petri, silicet per presbiterum Rubaldum et donnum Agustinum et donnum Iohannem de | Sarzano et donnum Tebaldum et presbiterum Yeronimum qui nunc est et percipere fructus possessionum illius eccl(esi)e, et dicit quod pluribus vicibus audivit testificari presbiterum Rubaldum quod pro monasterio ibi stabat et de monasterio erat et vidit Iohannem de Villarasca qui erat in loco abbatis et nuncios eius recipere ibi ut | d(omi)ni et vidit ipsum presbiterum Rubaldum tunc ten(er)e ecclesiam Sancti Iohannis per archipresbiterum Bron(ne) et vidit presbiterum Robaldum defonctum portari monast(erio), et co(mmun)is fama est in Viccobono quod ecclesia ista est monasterii et vidit presbiterum Rubaldum et presbiterum Yeronimum ire ad plebem ad baptismum quandoque | rogatu vicinorum, quandoque (y) sua volu(n)tate, et similiter vidit eos ire ad letanias ad Portamalberam et audivit ipsum presbiterum Rubaldum dicentem quod accipiebat crisma a plebe Bron(ne) et vidit homines de Vicobono ire ad plebem Bron(ne) pro pluris (z) penitentiis et bene scit quod per bap|tismum sunt plebis Bron(ne); de aliis questionibus utriusque partis nescit n(is)i per auditum; int(errogatus) si populus (aa) Vicciboni est de parrochia istius (bb) eccl(esi)e r(espondet) (cc): sic maior pars. § Goselmus de Fontana iur(ato) dicit quod ecclesia Sancti Zen(i) pertinet monasterio Sancti Petri; int(errogatus) quom(od)o scit r(espondet) quod (dd) bene recordatur per .XL. annos | et ab illo t(em)pore infra vidit presbiterum Rubaldum (ee) et donnum Tebaldum et donnum Iohannem de Sarzano monacos istius monasterii tenere et officiari (ff) s(upra)s(crip)tam ecclesiam et percipere fructus possessionum pro monasterio, sic(ut) audiebat eos testificari, sed non recordatur t(em)pore cuius abbatis, et vidit ibi recipere | nuntios abbatis sic(ut) nuncios d(omi)ni; de facto capelle Sancti Iohannis idem dicit quod Ambrosius et dicit quod ipsemet testis c(um) aliis suis vicinis, mortuo presbitero Rubaldo qui fuit deportatus monast(erio), peciit presbiterum abbati Sancti Petri et ipse dedit nobis; de fama idem quod Ambrosius, et dicit quod episcopus Plac(entinus)(7) consecravit (gg) ecclesiam Sancti | Zen(i) et abbas Sancti Petri ibi erat, qui dedit eidem eccl(esi)e perticam unam terre pro dote et vidit predictos presbiteros, silicet presbiterum Rubaldum et Yeronimum qui nunc est, ire ad plebem Bron(ne) pluribus vicibus ad capitulum et c(um) populo ad baptismum et letanias et ad penitentias criminalium et multociens vidit | presbiterum Rubaldum accipere crisma (hh) a plebe Bron(ne) et aliquando ibant ad letanias ad plebem de Portaalbara et audivit presbiterum Rubaldum dicentem quod dedit frodum plebi pro ecclesia Sancti Petri de Bron(na); de aliis questionibus utriusque partis nescit n(is)i auditu. § Amdreas Broda iur(ato) dicit | quod vidit in ac ecclesia stare presbiterum Rubaldum et post mortem eius vidit (ii) donnum Iohannem de Sarzano et post illum presbiterum Yeronimum tenere et officiare et percipere fructus possessionum per monasterium, ut credit, et co(mmun)is fama est in ac terra quod ecclesia ista est monasterii; de baptismo et letaniis et publicis penitenciis idem | quod Goselmus; de aliis questionibus nescit n(is)i auditu. § Andreas Mussus iur(ato) dicit quod recordatur per .XL. annos et ab illo t(em)pore i(nfra) vidit presbiterum Rubaldum et do(n)num Guidonem monacum et donnum Tebaldum et donnum Iohannem de Sarzano monacos istius monasterii stare in s(upra)s(crip)ta ecclesia per monasterium | sic(ut) ipsi dicebant et vidit presbiterum Rubaldum recipere ibi abbatem Amselmum et abbatem Benedictum et Iohannem de Villarasca ut d(omi)nos et vidit presbiterum Rubaldum ire ad monasterium ad festa beatorum Petri et Agustini ut capellanum et habere suum proprium lectum in dormitorio et vidit de ac | ecclesia c(aus)am inter archipresbiterum Bron(ne) et abbatem Sancti Petri sub episcopo Bobien(si) et hec c(aus)a fuit ante hos .XL. annos et non postea; vidit inde c(aus)am n(is)i m(od)o; de fama idem quod Andreas Broda. § Vicinus de Stradella iur(ato) dicit quod vidit presbiterum Rubaldum stare in ecclesia Sancti Zen(i) pro monasterio sic(ut) ipse confitebatur et vidit in t(em)pore presbiteri Rubaldi abbatem Sancti Petri recipere ibi ut d(omi)num et vidit similiter in t(em)pore istius presbiteri qui nunc est ibi recipere donnum Iohannem de Villarasca et alios nuncios abbatis et servire ut nuncios d(omi)ni et ad letanias vidit s(upra)s(crip)tos presbiteros ad s(upra)s(crip)tam plebem quandoque ire; de aliis questionibus int(errogatus) dicit se nichil | scire n(is)i auditu. § Rubaldus de Stradella iur(ato) dicit quod vidit ibi stare presbiterum Rubaldum per monasterium sic(ut) ipse confitebatur et bene sunt .XL. anni et ab illis annis i(nfra) non vidit litem n(is)i m(od)o, et vidit presbiterum Rubaldum quando tenebat ecclesiam Sancti Zen(i) tenere ecclesiam Sancti Iohannis et vidit presbiterum Rubaldum et istum qui nunc est | ire ad plebem Bron(ne) ad letanias et baptismum; de aliis questionibus utriusque partis int(errogatus) dicit se nichil scire. § Gandulfus Cornicula iur(ato) dicit quod vidit ibi stare presbiterum Rubaldum pro monasterio sic(ut) ipse confitebatur, et vidit abbatem Sancti Petri ibi recipere ab eo ut d(omi)num, nomine cuius ignorat, et post mortem presbiteri | Rubaldi vidit quosdam monacos Sancti Petri ibi stare, et co(mmun)is fama est quod ecclesia ista est monasterii Sancti Petri; de aliis questionibus utriusque partis nichil scit n(is)i quia quadam vice vidit presbiterum Rubaldum (jj) venire Stradellam et invitare quodam (kk) homines ut irent secum ad prohibendum ex parte monasterii ne episcopus Plac(entinus)(8), qui ibi volebat | venire, ospitaretur et sic ivimus ad (ll) Sanctum Zen(um), sed episcopus tranxivit inde et non venit ad ecclesiam; et dicit quod recordatur s(upra)s(crip)tam ecclesiam Sancti Zen(i) ita teneri per monasterium per .XL. annos et quod vidit ipsam ecclesiam consecrari ab episcopo Plac(entino) Arduino et fuit ibi crisimatus; int(errogatus) si erat ibi abbas Sancti Petri r(espondet) non, sed | monaci eius erant ibi. § Otto Sartor iur(ato) dicit quod vidit presbiterum Rubaldum stare in ecclesia Sancti Zen(i) et audiebat ab eo dicere quod per monasterium Sancti Petri ibi stabat; post mortem presbiteri Rubaldi non vidit aliquem stare ex eo quod recordatur n(is)i istum qui nunc est; de aliis questionibus utriusque partis nescit n(is)i auditu et recordatur bene per .XL. annos (mm). | § Ugezonus Pascalis iur(ato) dicit quod recordatur per .XXX. annos et ab illo t(em)pore i(nfra) vidit presbiterum Rubaldum stare ibi per monasterium sic(ut) ipse dicebat et eo vivente vidit quod ipse presbiter Rubaldus recipiebat ibi monacos Sancti Petri ut d(omi)nos; eo mortuo vidit donnum Iohannem de (nn) Sarzano et donnum Agustinum pro t(em)pore | et post illos istum qui nunc est et vidit presbiterum Rubaldum (oo) ire ad plebem c(um) populo ad baptismum et letanias et pro penitentiis criminalium t(em)pore quo tenebat ecclesiam Sancti Iohannis et postea (pp) istum presbiterum similiter ad baptismum et letanias ad plebem et i(nfra) hoc t(em)pus vidit c(aus)am de ac ecclesia sub episcopo Bobien(si) ap(ud) Sanctum Zen(um) et crisma | accipiunt a plebe Bron(ne); de fama idem quod Gandulfus; de aliis questionibus nescit. § Amdreas Fafus iur(ato) dicit se recordari destructionem Terdone (9) et ab illo t(em)pore i(nfra) dicit idem quod Ugezonus et tanto minus quod non vidit presbiterum Rubaldum ire ad plebem pro baptismo, letaniis et publicis penitenciis et quod | non vidit inde c(aus)am et tanto plus quod vidit ibi stare donnum Tebaldum; similiter de fama nichil; de aliis questionibus nescit et ambo isti testes dicunt quod presbiter Yeronimus in festo sancti Zen(i) ducebat paramenta a monasterio ut dicebat. § Ioh(anne)s Engezonus iur(ato) dicit quod vidit presbiterum Rubaldum stare in s(upra)s(crip)ta | ecclesia pro monasterio; int(errogatus) quom(od)o scit r(espondet) quia videbat eum recipere abbatem Sancti Petri et monacos ut d(omi)nos; post mortem eius vidit (qq) ibi stare donnum Iohannem de Sarzano et postea s(upra)s(crip)tum presbiterum qui nunc est; de causa que fuit de hac ecclesia idem quod Ugezonus; et co(mmun)is fama est inter istos vicinos quod ecclesia ista est monasterii;| de aliis questionibus nescit. § Ardicionus Pascalis iur(ato) dicit idem quod Ugezonus et tanto plus quod recordatur per .XL. annos de consecracione s(upra)s(crip)te eccl(esi)e et de monacis qui erant ibi idem quod Gandulfus Cornicula; de aliis questionibus utriusque partis nescit n(is)i auditu. § Guilielmus de Rozo iur(ato) dicit quod vidit presbiterum | Rubaldum stare in ecclesia Sancti Zen(i) pro monasterio ut dicebat; eo mortuo vidit eum portari ad monasterium, postea vidit ibi stare donnum Iohannem de Sarzano et post illum istum qui nunc est; int(errogatus) si vidit presbiterum Rubaldum ire ad plebem pro baptismo et aliis, r(espondet) non, sed presbiterum Yeronimum vidit ire ad plebem cum | letaniis et dicit quod vidit c(aus)am sub episcopo Bobien(si) ap(ud) Sanctum Zen(um) de frodo quod archipresbiter (rr) de Bron(na) petebat ipsi eccl(esi)e; de fama idem quod Gandulfus Cornicula, et dicit quod in plebatu Bron(ne) est ista ecclesia quia plebatus extenditur ultra; de aliis questionibus nescit n(is)i auditu. § Ubertus de Prato iur(ato) dicit quod vidit | presbiterum Rubaldum ibi stare per monasterium sic(ut) dicebat et eum vidit monacos monasterii recipere ibi ut d(omi)nos et vidit donnum Iohannem stare ibi et post illum presbiterum Yeronimum qui nunc est; de aliis questionibus nichil scit. § Petrus Pancaldus iur(ato) dicit quod vidit presbiterum Rubaldum stare in s(upra)s(crip)ta ecclesia pro | monasterio; int(errogatus) quomodo scit r(espondet) quia videbat monacos et nuntios monasterii ibi recipere ut d(omi)nos; defonto presbitero Rubaldo fuit (ss) portatus Papie ad monasterium et dicit quod postea vidit ibi stare donnum Iohannem de Sarzano et post illum istum qui nunc est; de fama idem quod Gandulfus Cornicula (tt). § Menabous iur(ato) dicit se recordare per plus .XL. annos | et vidit presbiterum Rubaldum qui stabat eccl(esi)e Sancti Zen(i) venire ad Rovoscalam, in quo loco monasterium Sancti Petri multas possessiones habet, et levabat tercium et habebat et comedebat pasta pro monasterio et quandoque faciebat ducere repditum eccl(esi)e Sancti Zen(i) quandoque ad Arenam ubi volebat, et audiebat ab eodem presbitero quod stabat eccl(esi)e | Sancti Zen(i) pro monasterio et quando terra aliqua in possessionibus de Rovoscala debebat investiri, pluribus vicibus (uu) vidit ipsum presbiterum Rubaldum investire et ipsummetissum testem de quadam terra investivit et hoc fecit donec vix(it); mortuo presbitero Rubaldo vidit presbiterum Yeronimum c(um) do(n)no Tebaldo monaco monast(erii) venire quandoque | ambo, quandoque unus sine alio in Rovoscala et levare tercium et comedere pasta et facere sic(ut) presbiter Rubaldus, et videbat presbiterum (vv) Ye(ronimum) venire in possessionibus monast(erii) in Rovoscala et boscare et incidere de arboribus in Casal(e) ultra voluntatem rusticorum, quia dicebat presbiterum monast(erii) esse et in ecclesia Sancti Zen(i) pro monasterio | stare, et per totum istud t(em)pus vidit s(upra)s(crip)tam ecclesiam ita teneri pro monasterio sine requisicione alicuius; de aliis questionibus nichil scit. § Orabo iur(ato) dicit se recordare (ww) per .XL. annos et vidit presbiterum Rubaldum stare in ecclesia Sancti Zen(i) pro monasterio sic(ut) ipse dicebat, et post mortem eius vidit ibi stare donnum Tebaldum | monacum monast(erii) et post illum s(upra)s(crip)tum presbiterum Ye(ronimum) qui nunc est pro monasterio uc usque stare in s(upra)s(crip)ta ecclesia et vidit s(upra)s(crip)tum presbiterum Ye(ronimum) quandoque ire (xx) c(um) letaniis ad plebem Bron(ne) et ad Portamalberam quandoque; de aliis questionibus nichil scit. § Petrus de Lizano iur(ato) dicit idem quod Menabous preter quod non recordatur n(is)i per (yy) .XXXIIIIor. | annos et quod non vidit (zz) quod aliquam terram investiret. § Ioh(anne)s de Lizano iur(ato) dicit idem quod Menabous. § Albizo de Lizano iur(ato) dicit idem de t(em)pore et de omnibus aliis quod Menabous, preter quod non investivit ipsum testem de aliqua terra, et dicit quod non recordatur quod do(n)nus Tebaldus staret in ecclesia Sancti Zen(i). § Gagius | iur(ato) dicit quod recordatur bene per (aaa) .XXX. annos et ab illo t(em)pore i(nfra) multociens ivit ad Vigolbonum in vindemiis pro d(omi)no abbate Ottone Sancti Petri qui tunc erat et ospitabatur eccl(esi)e Sancti Zen(i) c(um) presbitero Rubaldo pro monasterio, qui ibi morabatur pro monasterio sic(ut) ipse dicebat, et in die ibat c(um) presbitero Rubaldo ad Vigolbonum (bbb) | et dicebat presbiter rusticis: servite isti nuncio monast(erii) ut m(ih)i serviretis; et pluribus vicibus vidit illum presbiterum venire ad monasterium et recipiebatur ibi ut fr(ater) monast(erii) et videbat quod ipse presbiter petebat de hostiis sacriste et ille ei dabat sic(ut) et aliis capellanis; mortuo presbitero Rubaldo vidit de | vicinis Sancti Zeni venire ad monasterium et pecierunt abbati sacerdotem et ille dedit eis donnum Iohannem de Sarzano et t(em)pore istius donni Iohannis hospitatus est ibi pro monasterio et post illum miserunt ibi presbiterum Ye(ronimum) qui nunc est; de aliis questionibus nichil scit. § Anricus de Brodo iur(ato) dicit quod bene sunt .XXVIII. anni quod | vidit do(n)num (ccc) Iohannem de Sarzano ire ad ecclesiam Sancti Zen(i), stare pro (ddd) monast(erio), et parum stetit ibi et post illum fuit missus ibi presbiterum Ye(ronimum) qui nunc est, et t(em)pore istius presbiteri multociens (eee) hospitatus est ibi pro monasterio; de aliis nichil scit. § Archipresbiter Guilielmus de Sancto Martino iur(ato) dicit se recordare | per .XL. annos quod stabat ad Sanctum Pifanium unde erat clericus et tunc presbiter Rubaldus multociens hospitatus est ibi et audiebat ab eodem presbitero Rubaldo quod stabat in ecclesia Sancti Zen(i) pro monasterio Sancti Petri et multociens ipsemet testis iv(it) c(um) presbitero Rubaldo ad s(upra)s(crip)tum monasterium et recipiebatur ibi ab abbate | et fr(atr)ibus sicuti fr(ater); de aliis questionibus nichil scit. § Otto de Turre iur(ato) dicit quod recordatur bene per .XL. annos et tunc c(um) quodam fr(atr)e suo ibat ad Sanctum Zen(um) ubi possessiones habebat et int(errogavit) fr(atr)em suum cuius ecclesia illa erat, et ille dicebat quod monast(erii) Sancti Petri erat et audiebat similiter presbiterum qui tunc | ibi stabat dicentem quod illa ecclesia de s(upra)s(crip)to monasterio erat et c(on)versi (fff) eccl(esi)e (ggg) et homines Vigolboni dicebant quod de monasterio erat et nu(m)quam audivit (hhh) dicere quod illa ecclesia esset n(is)i de monasterio n(is)i a quinque annis i(nfra), et visum est ei quod de monacis monasterii vidit ad ea(n)dem ecclesiam pluribus vicibus venire et hospitabantur | ibi, sed bene sunt .XX. anni quod non fuit usus in illa terra; de aliis questionibus nichil scit. § Ioh(anne)s de Filicaria iur(ato) dicit se recordare per .L. annos et tunc audivit a patre et matre sua, que erat nepota presbiteri Rubaldi, qui steterunt in illa ecclesia Sancti Zen(i), quod ecclesia illa erat monast(erii) Sancti Petri et a | pluribus hominibus Vigolboni hoc idem audivit et ab eodem patre meo et matre mea audivi quod in plebatu Bron(ne) est illa ecclesia; de aliis nichil. § Petrus Birolius iur(ato) dicit se recordare per .XL. annos et hoc t(em)pore vidit stare in ecclesia illa Sancti Zeni (iii) quatuor presbiteros et unum monacum pro | t(em)pore, sed non recordatur de nomine et t(em)pore illorum, multociens hospitatus est ibi et comedit et audiebat ab eis quod s(upra)s(crip)ta ecclesia erat monast(erii) et pro monasterio ibi stabant et nu(m)quam audivit ab eis nec ab aliis aliquid hab(er)e ibi n(is)i m(od)o. § Magister Gra(n)nus iur(ato) dicit quod in t(em)pore abbatis Amselmi | stabat in monasterio Sancti Petri et tunc co(mmun)is fama erat in monasterio et extra quod ecclesia illa Sancti Zen(i) erat monast(erii); postea recordatur quod camerarius abbatis in Nativitate Domini misit eum ad Sanctum Zen(um) et fecit ibi festum c(um) presbitero Rubaldo et audivit a c(om)pluribus quod ecclesia illa dicebatur monast(erii)| et recordatur quod Tebaldus monacus Sancti Petri stetit ibi pro capellano et recordatur quod presbiter Ye(ronimus) qui nunc est a Iohanne de Villarasca qui dicebatur abbas (jjj) fuit missus ibi; de aliis questionibus nichil scit, et recordatur ante prelium factum a Mediolanen(sibus) c(um) Papien(sibus) in Vernacula (10). § Albertus de Fico | iur(ato) dicit quod recordatur circiter .L. annos quod utebatur (kkk) c(um) quodam suo barbano ad Vigolbonum in vindemiis et audiebat ab hominibus Vigolboni et co(mmun)is fama erat in villa et in aliis locis circumstantibus quod ecclesia illa Sancti Zen(i) erat monast(erii) Sancti Petri et vidit ibi stare | que(m)dam sacerdotem vetulum album qui dicebat per monasterium ibi stare et quod de monasterio erat; de aliis questionibus nichil scit. § Goselmus et Amdreas Fafus et Ardicionus Pascal(is) et Andreas Broda reversi dixerunt quod per totum t(em)pus quod recordantur multa ad ecclesiam | Sancti Zen(i) viderunt corpora sepellire et interfuerunt et nu(m)quam viderunt quod archipresbiter de Bron(na) ibi fuisset.
(SN) Ego Opizo sacri palacii notarius iusu s(upra)s(crip)ti d(omi)ni ep(iscop)i hos testes in actis publicis redegi.

(a) l- corr. da i, come pare.
(b) mo(n)ast(er)ii corr. da p(ro) mo(n)ast(er)io depennando p(ro) e correggendo -i su -o
(c) Segue asta di p depennata.
(d) -c- nell'interlineo.
(e) -a- coperta da macchia.
(f) Segue ibi depennato.
(g) Lettura probabile.
(h) Segue a depennata.
(i) Si intenda ad
(j) Ioh(anne)m su rasura forse di Amselmum. La stessa operazione non è stata effettuata nel caso che segue, dove il contesto suggerisce appunto ad abbatem Iohannem in luogo di Amselmu(m)
(k) A do(n)nu
(l) Segue et (nota tironiana) iterato all'inizio del rigo successivo.
(m) Otto(n)is nell'interlineo, in corrispondenza di Amselmi depennato.
(n) c(um) nell'interlineo.
(o) p(res)b(ite)ro nell'interlineo.
(p) Così A.
(q) Il secondo tratto della a iniziale coincide con l'asta della prima p
(r) donn(us) corr. da donn(um) aggiungendo il segno abbr. per us senza peraltro cancellare il tratto orizzontale per um
(s) -s corr. da m
(t) Così A.
(u) Segue eccl(esi)am depennato.
(v) Aleg- su rasura.
(w) b(e)n(e) nell'interlineo.
(x) Così A.
(y) Segue ex depennato.
(z) A plucis
(aa) p(o)p(u)l(us) corr. da parrochia correggendo la seconda p da a, -l- (con relativo segno abbr.) da r e depennando -rochia
(bb) A s(upra)s(crip)ti(us)
(cc) r(espondet) nell'interlineo.
(dd) q(uod) aggiunto successivamente
(ee) -l- corr da lettera principiata, come pare.
(ff) Così A.
(gg) La seconda c corr. da e
(hh) A c(r)isma(m) con segno abbr. per m depennato.
(ii) vidit nell'interlineo.
(jj) Rubaldu(m) nell'interlineo.
(kk) Così A.
(ll) Segue ad. con la seconda lettera principiata, depennato.
(mm) et (nota tironiana) recordatur - a(n)nos nell'interlineo.
(nn) Segue st, con t soltanto principiata, depennato.
(oo) Ru(baldum) nell'interlineo.
(pp) Segue vid depennato.
(qq) Precede vidit depennato.
(rr) A archi
(ss) -i- nell'interlineo.
(tt) A Cornicla senza segno abbr. per u
(uu) vicib(us) nell'interlineo.
(vv) Segue r depennata.
(ww) -ar-parzialmente coperto da macchia.
(xx) Segue a depennata.
(yy) p(er) nell'interlineo.
(zz) Segue a depennata.
(aaa) p(er) nell'interlineo.
(bbb) A Vigol
(ccc) -u- corr. da n
(ddd) Sull'asta di p compaiono ambedue i segni abbr. a indicare p(er) e p(ro)
(eee) -l- forse corr. da t
(fff) A c(on)verse
(ggg) eccl(esi)e nell'interlineo.
(hhh) -t corr. da e, come pare.
(iii) Segue sta depennato.
(jjj) abbas nell'interlineo.
(kkk) Segue p depennata.

(1) Cf. Cod. Dipl. di Bobbio, I, p. 30; III, p. 151.
(2) Cf. GAMS, p. 813.
(3) Non si è reperito il doc. relativo. JAFFÉ-L.-, cf. però KEHR, Italia Pontificia, VI, 1, p. 201, n. 27.
(4) Non si è reperito alcun doc. relativo.
(5) Non si è reperito alcun doc. relativo alla controversia menzionata qui e in seguito.
(6) II vescovo di Bobbio, menzionato qui e in seguito, è da identificare con Simeone Malvicini oppure con Oglerio Malvicini, cf. GAMS, p. 813.
(7) Come è detto nella successiva testimonianza di Gandolfo Cornicula, si tratta del vescovo Arduino, cf. GAMS, p. 746.
(8) Arduino o Giovanni V o Ugo de Pierleoni, cf. GAMS, p. 746.
(9) Si tratta della distruzione di Tortona a opera del Barbarossa avvenuta nel 1155 (cf. Storia di Milano, IV, p. 15).
(10) La battaglia avvenne nell'agosto del 1154 (cf. Storia di Milano, IV, pp. 11-2; ROBOLINI, Notizie, III, p. 114).

Edizione a cura di Ezio Barbieri
Codifica a cura di Gianluca Vandone