Lombardia Beni Culturali
APPENDICE
4

Praeceptum Caroli III imperatoris

882 febbraio 15, Ravenna.

Carlo III imperatore, avendo saputo che autoritą secolari esercitano ingiustamente la loro giurisdizione su pievi, su chiese e su terreni e case di proprietą ecclesiastica ed esigono tributi e servizi dalle persone di qualunque condizione giuridica su di essi residenti, ordina che nessun funzionario regio possa tenere placiti in pievi, monasteri, chiese o altri luoghi ed edifici di proprietą ecclesiastica o pretendere tributi e servizi da persone residenti in essi; decreta inoltre che nel caso in cui persone dipendenti o comunque abitanti su proprietą ecclesiastiche siano citate in giudizio, non si possa pretendere nulla da esse prima della legale definizione della controversia; stabilisce inoltre che non possano essere occupate, grazie alla presentazione di un documento di alienazione, proprietą ecclesiastiche per le quali non sia stata perņ effettuata una formale investitura, ma si debba anche in questo caso attendere la legale definizione della questione.

Originale, ASDCr, Capitolo della Cattedrale, pergg., n. 1 [A]. Copia autentica inizio sec. XIII, BSCr, LC, Codice Sicardo, p. 12, n. 12 [B]. Copia autentica sec. XIII, ASCr, Comune di Cremona, n. 245 [B']. Copia inserta [C] in copia fine sec. XII di placito datato 910 novembre, Halle, Biblioteca universitaria, carte Morbio, Tomo I. Copia inserta [C'] in copia autentica inizio sec. XIII di placito datato 910 novembre, BSCr, LC, Codice Sicardo, n. 59. Copia autentica, datata 20 settembre 1599, del notaio Giulio Prezanni, BSCr, LC, Codice Sicardo, allegato, n. 169 [C''], da B. Copia incompleta sec. XVII, Bresciani, Privilegi, II, c. 12r (da A). Copia prima metą sec. XVIII, ASDCr, Mensa Vescovile, Istromenti, cart. 6, Dazi, fasc. 7 (da C''). Copia sec. XVIII, Bonafossa, allegato senza numero di pagina, da B. Regesto sec. XVIII, Bonafossa, p. 14. Regesto sec. XIX, Ferragni, n. 29 (da B). Copia sec. XIX, Cereda, sc. 1, sec. IX, n. 34 (trascrizione di mano di Odoardo Ferragni, da B').
C'' č cosģ autenticata: Ego Iohannes notarius autenticum suprascripti exempli vidi et legi et hoc scripsi. Et quia ego Iulius de Prezagnis civis et notarius collegiatus Cremonensis et curię causarum, episcopatus dicte civitatis cancellarius et in archivio Romanę Curię descriptus, suprascriptum privilegium Caroli secundi, divina favente clemencia imperatoris augusti, concessum Ecclesie Cremonensi super superstitionibus et invictis oppressionibus a seculari et publica potestate illatis tam in plebibus quam in monasteriis aliisque ecclesiis et domibus ibi mentio habetur a suo exemplo auctentico in pergameno et latine scripto in archivio admodum N. Capituli Cathredali ecclesie Cremonę reperto extrahi feci illudque deinde cum eo diligenter collacionavi et concordare inveni. Ideo in fidem premissorum hic subscripsi et signavi, hac die lune vigesima mensis septembris 1599.

Edizione: Muratori, Antiquitates, II, col. 5 (da C); Sanclemente p. 218, n. VIII (edizione parziale da Muratori); Cappelletti, XII, p. 148 (da Muratori); Zaccaria, p. 71 (da A); Cod. dipl. Lang., col. 521, n. CCCIX; MGH DDCaroli III, p. 85, n. 51 (da A); Schiaparelli, Diplomi di Berengario, p. 201, n. LXXIV (da C); Manaresi, I, p. 441, n. 120 (da C); Falconi, I, p. 66, n. 25 (da B, perchč l'originale fu ritenuto disperso).
Regesto: Robolotti, Delle pergamene, p. 41; Robolotti, p. 3, n. 17; Astegiano, I, p. 29, n. 19; Regesta Imperii, I, 1, p. 685, n. 1631 (1588); Regesta Imperii, I, III, 1, p. 276, n. 685.

La pergamena che contiene A č stata recentemente collocata tra le pergamene del Capitolo cattedrale, in realtą appartiene all'archivio vescovile.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Carolus divina favente clementia imperator augustus. Si petitionibus fidelium iustis et rationabilibus annuimus et non offendimus (a) iniustas sublevamus. Id nobis procul dubio ad ęternam beatitudinis exposcendam pertinere confidimus, quia decet imperiale fastigium in subditas partes expressas, pravitate abiecta, erigendo et ad perpetuum Domino favente statum redarguendo perducere. Quapropter omnium fidelium sancti Dei Ecclesię nostrorumque presentium scilicet et futurorum comperiat industria, quia venientibus nobis Ravennam ad colloquium spiritualis patris n(ost)ri domni Iohannis, videlicet summi Romani pontificis et universalis papę, p(er)venit ad nostri notitia(m) maxima venerabilium episcoporum et populi proclamatio de plurimis ei illatis superstitionibus et iniustis oppressionibus a seculari et publica potestate, ita ut contempto tradendi (b) et abiectionis (c) a predecessoribus nostris interdictis per plebes et ecc(lesi)as seu ecclesiastica predia et domos placita teneant, districtiones in liberos, massarias sup(er) ecclesiasticas res ressidentes, servos et aldiones faciant tributa, ab eis exigant census et donamina, angarias etiam et operes (d) et non solum ab eis, sed ab om(n)ibus liberis erimanis et ecclesie filiis, quod Deo odibile certissime edimus, quia tales violentias apud Christianos non debere fieri non dubitamus. Ideoque omnium fidelium nostrorum tam reverentissimorum episcoporum quamque et illustrium comitum reliquorum fidelium nostrorum coetu freti, consilio generali de nostra (e) imperiali aucthoritate omnes has superstitiones et importunas violentias funditus ab hodierna die et deinceps abolendas et extirpandas radicitus modis omnibus decernimus, statuentes ut in sancta Cremonensi ecclesia nullus comes nullusque iudex vel quelibet iudiciarie (f) potestatis p(er)sona tam in plebibus quamq(ue) in monasteriis, titulis aliisque ecclesiis vel domibus seu urbanis vel rusticis possessionibus ad eam pertinentibus placita tenere, massarios et colonos, liberos, aldiones vel servos quosque residentes super res ad predictam Sanctam Ecclesiam pertinentes quolibet modo distringere, pignerare et angariare, census et redibitiones et donamina aliqua exigere quoquomodo presumat, videlicet liberos, massarios quos legalis cohactio exigit querere ad placitum per patronum seu advocatum ad placita ducantur ut legalis diffinitio legali contentioni finem inponat. Hec etiam in omnibus liberis et erimannis prefate Sancte Cremonensis Ecclesię filiis et in eiusdem diocesi commanentibus massariis et colonis observari om(n)imodis habemus, videlicet ut ab eis nec donamina aut redibitiones neque pignorationes vel iniuste districtiones exigantur, sed unusquisque, cum legalis censura exigit, a patrono suo ad placitum deducatur ne pignorationes occasio additum rapine de predatoribus in aliquo prestet. Interdicimus etiam nemini licere alienas res praesumptive invadere occasione cartule ab eo factę que vestituram legitimam non habuisse dignoscitur, sed, si quis adquisitor extiterit, non ante invadere alienas res ecclesię vel cuiuspiam liberi hominis pervadere presumat, ante quam auctor cartole legali et iudiciaria diffinitione eas vindicet et tunc demum cui vult liberam attribuendi habeat facultatem. Hec vero nostra imperialis institutio et tantorum fidelium nostrorum tam reverentissimorum episcoporum quamque et ceterorum fidelium generaliter promulgata et sancita aucthoritas in omnibus paroechiis, comitatibus et marchis per totius nostri Imperii fines in toto regno Romanorum et Langobardorum et ducatus Italię, Spoleti et Tuscię, ut Domino favente p(er) infinita tempora proprium robur optineat nullique temeratori impune eam contempnere facultas existat. Quam si quis violare presumpserit, centum libras auri se compositurum agnoscat, medietatem ecclesię cui violentiam intulerit et medietatem pallatio nostro. Et ut hoc n(ost)re auctoritatis praeceptum firmius habeatur veriusque credatur, propria manu firmamus et annulo n(ost)ro iussimus insigniri.
Signum Caroli (MF) imperatoris augusti. ----------- (g) notarius ad vicem Liuttuardi archicangellarii (h) XV kalendas mar(cii) anno incarnationis D(omi)ni DCCCLXXXII, indic(tione) XV, anno vero Imperii domno Karoli secundo. Actum Ravenna civitat(is), in D(e)i nomine, feliciter, amen.
Locus + signi.


(a) non offendimus: A necessitudines
(b) tradendi: A timore Dei
(c) A abiecta
(d) etiam et operes integrato da mano del sec. XIX.
(e) de nostra: A Dei nostraque
(f) Segue depennato p(er)sona
(g) A Inguirinus
(h) C'' om. recognovi e SR

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti